Leczenie nieswoistego zapalenia jelit Terapie wykorzystujące przeciwciała zrewolucjonizowały leczenie wielu chorób. Nadeszła jednak pora, aby uznać potencjał nowej rodziny produktów farmaceutycznych o znakomitych właściwościach i wysokiej stabilności w ludzkim żołądku. Badania podstawowe Zdrowie © Designua, Shutterstock Cytokiny biorą udział w szeregu procesów biologicznych, takich jak różnicowanie komórek, odpowiedź odpornościowa i stan zapalny, przy czym ich nieprawidłowy poziom jest czynnikiem towarzyszącym stanom chorobowym. W celu przeciwdziałania nietypowej ekspresji cytokin, takich jak TNF-α, często z powodzeniem stosuje się przeciwciała terapeutyczne. Ponieważ są one wprowadzane do organizmu w drodze zastrzyków, przekonanie pacjentów do terapii bywa trudne. Preparaty doustne byłyby idealnym rozwiązaniem szczególnie w leczeniu chorób umiejscowionych w jelicie, takich jak nieswoiste zapalenia jelit (IBD). Niestety, przy podaniu doustnym nieprzyjazne środowisko jelitowe ogranicza biodostępność tradycyjnych produktów biologicznych, włączając w to przeciwciała. Nanofityny stanowią nową klasę niebędących przeciwciałami ligand powinowactwa, które posiadają zdolność do wybiórczego wiązania się z szeroką gamą odbiorców. Co ważne, wyprodukowane nanofityny zachowują korzystne właściwości biofizyczne białka typu dzikiego znanego pod nazwą Sac7d, a mianowicie odporność na działanie wysokiej temperatury, stabilność w szerokim zakresie pH i odporność na rozkład w ludzkim żołądku, jelicie cienkim i jelicie grubym. Celem finansowanego z funduszy unijnych projektu SADEL (Scaffolds for alternative delivery) było wykorzystanie technologii nanofityn do transportu przeciwciał. Opiera się ona na rusztowaniu białkowym Sac7d pochodzącym od hipertermofilnych archeonów Sulfolobus acidocaldarius spotykanych w bogatych w siarkę gorących źródłach o odczynie kwasowym. Zespół stworzył rusztowanie nanofitynowe poprzez podstawienie aminokwasów, a następnie wykorzystał je, aby dotrzeć do konkretnych białek według modelu „klucza i zamka”. Uczestniczący w projekcie SADEL badacze skupili się na produkcji nanofityn przeciw białku TNF-α, które pozwoliłyby na zmniejszenie stanu zapalnego i leczenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Wyłoniono kilka potencjalnych kandydatów, z których dziewięć poddano analizie pod kątem skuteczności w mysim modelu choroby. Dwie z badanych cząsteczek wykazały skuteczność na poziomie zbliżonym do standardowych środków stosowanych w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, dowodząc swojej stabilności w nieprzyjaznym środowisku jelitowym. Szczególny nacisk położono na umożliwienie produkcji na masową skalę, optymalizację receptury i przedkliniczne badanie farmakokinetyczne. Rosnący współczynnik zachorowalności na IBD oraz niezaspokojone potrzeby w zakresie leczenia skłoniły konsorcjum projektu SADEL do poczynienia inwestycji w technologię nanofityn. Wysoka skuteczność nie jest jednak jedyną zaletą opracowanego rozwiązania. Produkcja nanofityn odbywa się w drodze fermentacji bakteryjnej, dzięki czemu proces ten jest tańszy od produkcji przeciwciał. Jednak co najważniejsze, oczekuje się, że podanie doustne zwiększy komfort chorych i sprawi, że większa ich liczba będzie stosować się do zaleceń dotyczących leczenia. Słowa kluczowe Nieswoiste zapalenie jelit, przeciwciała, SADEL, nanofityna, białko Sac7d
