Powiązania między dwujęzycznością u dzieci a zaburzeniami językowymi
Jest to temat szczególnie interesujący ze względu na przypadki błędnego diagnozowania specyficznego zaburzenia rozwoju języka z powodu braku wiarygodnych narzędzi do oceny rozwoju dzieci dwujęzycznych. W ramach projektu DISCOURSE BISLI (Discourse coherence in bilingualism and SLI), finansowanego ze środków UE, badano rozwój językowy u dzieci dwujęzycznych (rosyjsko-niemieckich i rosyjsko-holenderskich) i porównywano go z typowymi i nietypowymi przebiegami rozwoju językowego u dzieci jednojęzycznych. Partnerzy projektu analizowali rozwój językowy u dzieci narodowości rosyjskiej w wieku od 3 do 8 lat, przyswajających dwa języki (rosyjski i holenderski lub niemiecki) albo od urodzenia, albo co najmniej od trzeciego roku życia. Ich rozwój był porównywany z postępami dzieci jednojęzycznych w podobnym wieku, zarówno rozwijających się typowo, jak i wykazujących zaburzenia językowe. Analiza wypowiedzi i zastosowanie technik śledzenia ruchu gałek ocznych pozwoliły na dokonanie szeregu ważnych ustaleń. Istnieje sposób na rozróżnienie dzieci dwujęzycznych rozwijających się normalnie i dzieci z zaburzeniami językowymi. Mają one bardzo różne profile przetwarzania języka, nawet jeżeli produkcja języka może być podobna. Ustalono też, że użycie błędów produkcji mowy do określenia, czy dane dziecko dwujęzyczne cierpi na zaburzenie językowe czy nie, jest bardzo trudne, lub nawet niemożliwe. Potwierdza to wcześniejsze spostrzeżenie, że u dzieci dwujęzycznych często mylnie diagnozowane są zaburzenia językowe. Badania ze śledzeniem ruchu gałek ocznych wskazują, że dzieci z zaburzeniami językowymi popełniają błędy podczas mówienia ze względu na trudności z uczeniem się semantyki i gramatyki łączników dyskursu. Z kolei rozwijające się prawidłowo dzieci dwujęzyczne popełniają błędy pod wpływem języka dominującego, ale mimo to znają prawidłowe znaczenie wyrazów i reguły gramatyczne. Ważne ustalenie dotyczy faktu, że dwujęzyczność niekoniecznie powoduje problemy i opóźnienie w rozwoju języka. Dzieci dwujęzyczne radzą sobie szczególnie dobrze, jeżeli uczą się obu języków od urodzenia, choć język mniejszości (którym nie mówi się w kraju zamieszkania) jest u nich zwykle słabiej rozwinięty niż język dominujący. Uczestnikom projektu DISCOURSE BISLI udało się rozróżnić typowo rozwijające się dzieci dwujęzyczne od dzieci z zaburzeniami rozwoju języka. Ostatecznie prace te powinny przyczynić się do zmniejszenia liczby przypadków zbędnego stosowania terapii logopedycznej u normalnie rozwijających się dzieci dwujęzycznych.
Słowa kluczowe
Dzieci dwujęzyczne, specyficzne zaburzenie rozwoju języka, DISCOURSE BISLI, spójność dyskursu, dwujęzyczność
