Postrzeganie Turków osmańskich w Europie
Interakcja Europy ze światem islamskim nie jest zjawiskiem nowym. Badania orientalizmu są dziś szczególnie ważne, a analizowanie wczesnych jego przejawów naświetla historyczne przyczyny obecnych interakcji tych dwóch światów. Finansowany ze środków UE projekt "European Orientalism" (EOS) miał na celu porównanie postaw Niemiec i Anglii w stosunku do Imperium Osmańskiego w okresie od 1500 do 1650 r. Badanie skupiło się na pięciu głównych tematach w oparciu o źródła historyczne, obejmujące relacje wojskowe, opowieści z podróży i widowiska teatralne. Badanie EOS trwało dwa lata, do września 2012 r. i realizowane było w ramach programu stypendialnego rozwijania kariery Marie Curie dla naukowców. Badania rozpoczęto od zestawienia tekstów niemieckich i angielskich opisujących tureckie zagrożenie dla Europy. W analizie skupiono się na najważniejszych wydarzeniach, m.in. na oblężeniu Wiednia w 1529 r. i bitwie pod Lepanto, porównano też portrety Turków zawarte w relacjach z tych konfliktów. Zbadano również rozpowszechnienie dokumentów tego typu w Niemczech i Anglii. Na drugim poziomie badań przeanalizowano relacje z podróży, przedstawiające Turków w bardziej pozytywnym świetle, które kwestionowały mentalność oblężonej twierdzy i umożliwiły lepsze zrozumienie tych czasów. Kolejne analizy były poświęcone porównaniu historycznych relacji niemieckich i angielskich, z których część obejmowała również materiały tureckie. W przeciwieństwie do wcześniej porównywanych tekstów, w tych dokumentach można zauważyć rzeczywiste różnice, dowodzące, że Europa nie miała jednolicie wrogiego nastawienia do Wschodu. W ramach projektu EOS zestawiono również artystyczne i teatralne przedstawienia Turków, w których ponownie można zauważyć podział w odbiorze – inaczej ukazywali ich twórcy angielscy, a inaczej niemieccy. Na podstawie badań opublikowano dwa rozdziały książki, a jeden artykuł jest w trakcie procesu recenzyjnego. Przygotowano ponadto trzy nieopublikowane artykuły o historii islamu w nowożytnych tekstach angielskich oraz cztery referaty konferencyjne. Projekt EOS zaowocował nowatorską oceną mechanizmów historycznych dotyczących różnych europejskich postaw wobec Wschodu. Dzięki temu lepiej będzie można zrozumieć, jak ewoluowały relacje Europy i Wschodu w epoce nowożytnej.
Słowa kluczowe
Imperium Osmańskie, orientalizm, relacje wojskowe, opowieści z podróży, widowiska teatralne, mentalność oblężonej twierdzy
