Nowe biomarkery choroby zwyrodnieniowej stawów
ChZS jest najczęstszą chorobą zapalną stawów i stanowi główną przyczynę bólu i niepełnosprawności w starzejącej się populacji. Wynika z przewlekłego stanu zapalenia stawów — najczęściej kolan lub bioder — i prowadzi do stopniowej utraty tkanki chrzęstnej. Uszkodzenia chrząstki w ChZS wykrywa się w badaniach RTG, które ujawniają zmniejszenie przestrzeni wewnątrzstawowej, co świadczy już jednak o zaawansowanym etapie choroby. Dlatego też istnieje paląca potrzeba znalezienia biomarkerów do wczesnego, wiarygodnego wykrywania tej choroby. Postępy w technologiach omicznych umożliwiają znacznie szybsze wyszukiwanie biomarkerów. Jednakże potrzebna jest wiedza na temat sposobu i momentu pojawiania się tych biomarkerów, aby móc interpretować oznaczenia na nich bazujące. W tym kontekście zainicjowano finansowany przez UE projekt "Novel diagnostics and biomarkers for early identification of chronic inflammatory joint diseases" (D-BOARD), w którym współpracują wiodący eksperci europejscy, aby zidentyfikować nowe biomarkery różnych etapów zaawansowania ChZS. Planują oni prowadzić analizę proteomiczną, metabolomiczną, genomiczną i transkryptomiczną próbek od pacjentów. Wybrane biomarkery zostaną użyte do opracowania nowych oznaczeń biochemicznych i immunologicznych pozwalających na wczesną diagnozę ChZS. Dotychczasowe prace skupiały się na białkach wydzielanych z chrząstki podczas zapalenia, w tym przede wszystkim na SIRT1 i syndekanie-4. Znalezienie zależności między obecnością tych biomarkerów a zmianami w tkance i ogólnym obrazem klinicznym pozwoli wyróżnić biomarkery związane z określonym fenotypem ChZS. Poświęcono też dużo pracy na wyjaśnienie znaczenia zdarzeń genetycznych i epigenetycznych w etiologii ChZS i podatności na tę chorobę. Kładziono nacisk na geny, które wpływają na homeostazę chrząstki i inne szlaki. Wynikiem projektu D-BOARD będzie szereg innowacyjnych technik badania biomarkerów i nowe oznaczenia na bazie biomarkerów do rozpoznawania ChZS. Diagnoza ChZS na etapie bezobjawowym pomoże włączyć leczenie wystarczająco wcześnie, aby zapobiec uszkodzeniom lub opóźnić ich pojawienie się.
Słowa kluczowe
Biomarkery, choroba zwyrodnieniowa stawów, uszkodzenia chrząstki, diagnostyka, choroby zapalne stawów
