Toksyny zwierzęce w odkrywaniu leków
Pająki, skorpiony, owady jak również niektóre zwierzęta morskie mają zdolność produkcji jadu. Biorąc pod uwagę wysoką zawartość różnych peptydów w jadach, coraz częściej rozpatruje się je jako potencjalne środki terapeutyczne. Na rynku są już dostępne leki łagodzące ból u pacjentów z HIV oraz zmniejszające krzepnięcie krwi, bazujące na peptydach jadu, głównie węży i ślimaków z rodziny stożków. Obecnie przemysł farmaceutyczny inwestuje coraz więcej w leki na bazie jadu. W celu zbadania różnorodności i farmakologii peptydów jadowych naukowcy z finansowanego przez UE projektu VENOMICS (High-throughput peptidomics and transcriptomics of animal venoms for discovery of novel therapeutic peptides and innovative drug development) stworzyli największą na całym świecie bibliotekę syntetycznych peptydów. Partnerzy konsorcjum połączyli badania proteomiczne jadów z badaniami transkryptomicznymi gruczołów jadowych, pozyskanych z 200 spośród łącznie 170 000 gatunków jadowitych zwierząt. Badacze opracowali wysokoprzepustowy proces bazujący na największym zestawie jadów i próbek tkanek badanych do tej pory. Starali się zidentyfikować wszystkie toksyny ulegające ekspresji w gruczołach jadowych i scharakteryzować dojrzewanie peptydów zachodzące w jadzie. To z kolei umożliwiło uzyskanie 25 000 sekwencji toksyn. Z nich wybrano ponad 3 600 najbardziej interesujących do wyprodukowania na drodze syntezy chemicznej bądź ekspresji rekombinacyjnej. Walidacja obu metod i wyselekcjonowanych peptydów jako kandydatów na leki będzie prowadzona w testach czynnościowych i nacelowanych na receptor, związanych z patologiami wieku podeszłego. Projekt VENOMICS otworzył nową drogę dla badania i wykorzystania jadów oraz rozwoju unikalnych technologii nieograniczonego małą dostępnością naturalnych produktów. Rozpowszechnianie objęło 7 artykułów naukowych, 3 ogólnoeuropejskie wydarzenia prasowe, 11 artykułów w czasopismach oraz 124 publikacji online, jak również audycje radiowe i telewizyjne, z których najnowszą jest Euronews. Uczestnicy projektu wygenerowali biblioteki, które zostaną wykorzystane w procesie produkcji leków, a metoda odkrywania leków projektu VENOMICS może być przyczynkiem do stworzenia innowacyjnych terapii. Badania przesiewowe toksyn, nakierowane na cele terapeutyczne związane z alergiami, cukrzycą, chorobami autoimmunologicznymi i zapaleniem, umożliwiły identyfikację potencjalnych leków.
Słowa kluczowe
Toksyny zwierzęce, odkrywanie leków, jad, wysokoprzepustowy, VENOMICS, tworzenie leków
