Praca konsumpcyjna: nowy aspekt podziału pracy w XXI wieku
Ewolucja pracy i zatrudnienia w ostatnich dziesięciolecia spowodowała zmiany w podziale pracy, który tradycyjnie polegał na przydzielaniu pracownikom wyspecjalizowanych zadań. W ramach finansowanego ze środków UE projektu DIVLAB (Consumption work and societal divisions of labour) rozwinięto i poszerzono tę koncepcję, badając niektóre z nowych form pracy wykonywanej przez samych konsumentów zaangażowanych w nowy podział pracy. Wprowadzono pojęcie "pracy konsumpcyjnej", rozumiane jako wszelka praca wymagana ze strony konsumentów w celu nabycia, używania, użytku wtórnego i utylizacji towarów konsumpcyjnych. Skupiono się na trzech wybranych czynnościach: instalacji domowego łącza internetowego, przygotowywaniu żywności i sortowaniu odpadów domowych. Prace konsumpcyjną badano i porównywano w pięciu krajach: Francji, Korei Południowej, Szwecji i Wielkiej Brytanii oraz na Tajwanie. Realizując wyznaczone cele, badacze prowadzili wywiady z konsumentami i ekspertami ze wszystkich trzech dziedzin w co najmniej dwóch z badanych krajów. Stwierdzono, że praca konsumpcyjna stanowi odrębną formę pracy i obejmuje bardzo zróżnicowane czynności w poszczególnych dziedzinach. Wyniki projektu DIVLAB sugerują też, że niemal wszystkie towary i usługi wymagają od użytkowników wykonania dodatkowej pracy, aby można było z nich korzystać, i właśnie od tej pracy konsumpcyjnej zależy końcowa wartość konsumpcji. W obszarze instalacji łącza internetowego badacze skoncentrowali się rozwoju historycznym i krajowych różnicach w sposobach udostępniania łączności z Internetem. Badano w szczególności nakłady pracy konsumpcyjnej użytkowników niezbędnej do zainstalowania, uruchomienia i utrzymywania domowego dostępu do Internetu, włącznie z czasem poświęcanym na zapewnienie współpracy różnych urządzeń. Stwierdzono, że Wielka Brytania i Korea Południowa zajmują przeciwległe końce skali nakładów niezbędnej pracy konsumenta, odpowiednio od największych lub najmniejszych nakładów. W obszarze przygotowywania żywności wskazano na znaczne różnice między poszczególnymi krajami. Na Tajwanie regułą jest jedzenie poza domem lub kupowanie gotowego jedzenia na wynos, a również w Wielkiej Brytanii żywność gotowa do spożycia staje się coraz popularniejsza. Konsumenci francuscy preferują natomiast domowe przygotowywanie posiłków z tradycyjnych składników, i od lat 70. ubiegłego wieku zmieniło się tu względnie niewiele. W kwestii recyklingu odpadów domowych konsumenci ze Szwecji najbardziej angażują się w sortowanie odpadów i przewożenie ich do ośrodków recyklingu, ponieważ czują się moralnie zobowiązani do wykonywania tej pracy konsumpcyjnej. Z kolei w Wielkiej Brytanii odpowiedzialność za odbiór odpadów jest raczej po stronie władz lokalnych. Badania we wszystkich trzech obszarach pozwoliły uzyskać cenny wgląd w nowe sposoby podziału pracy w społeczeństwie i rodzaje prac, których wykonywania coraz powszechniej oczekuje się od konsumentów.
Słowa kluczowe
Praca konsumpcyjna, podział pracy, DIVLAB, łącze internetowe, przygotowywanie żywności, recykling
