Razem raźniej — szczepienia społeczne u mrówek
U owadów społecznych, w tym mrówek, wyewoluowały metody ochrony przed chorobami, które bazują na układach odpornościowych wszystkich członków grupy i wspólnych zachowaniach dotyczących higieny. Jest to swoista, społeczna służba zdrowia: osobniki narażone na patogeny podlegają stałej opiece zdrowych członków grupy, którzy usuwają z ich ciał cząstki zakaźne poprzez zabiegi higieniczne. Uczestnicy projektu SOCIALVACCINES (Social vaccination in ant colonies: From individual mechanisms to society effects) udowodnili, że społeczna służba zdrowia u mrówek ogrodowych nie ogranicza się tylko do wzajemnego czyszczenia, lecz obejmuje również stosowanie kwasu mrówkowego, zazwyczaj rozpylanego w obronie gniazda, u narażonych członków grupy jako forma dezynfekcji i zwalczania mikroorganizmów. Naukowcy udowodnili następnie, że opieka nad osobnikami z chorobami zakaźnymi niesie z sobą ryzyko zakażenia patogenem dla opiekunów. Infekcje u pomocników utrzymywały się typowo na niskim poziomie, a w związku z tym zazwyczaj nie powodowały chorób, lecz wyzwalały ekspresję genów odpornościowych, stymulując ochronną immunizację. Tym samym społeczny kontakt mrówek z zainfekowanymi osobnikami skutkował ochronną "społeczną immunizacją” innych osobników w obrębie gniazda, co umożliwiło im pomyślniejsze przejście późniejszej infekcji danym patogenem niż mrówkom z próby kontrolnej, żyjącym jedynie pośród zdrowych osobników. Taka immunizacja grupy osobników poprzez kontakt społeczny występuje nie tylko u owadów, lecz można ją również odnieść do odporności kontaktowej u ludzi, powstającej w wyniku stosowania doustnych szczepionek zawierających żywe wirusy polio. Społeczności mrówek posiadają podobne mechanizmy służby zdrowia, jak ludzie na wczesnym etapie rozwoju medycyny przed nowoczesnymi szczepieniami martwymi lub atenuowanymi szczepami patogenów: wykorzystują ochronny skutek niegroźnych infekcji jako uodpornienie na śmiertelne choroby, takie jak ospa prawdziwa. Unikalne badanie SOCIALVACCINES, dotyczące zarówno społecznych jak i osobniczych aspektów ochrony immunologicznej, dostarczyło wartościowej wiedzy na temat ewolucji społecznej oraz immunologii ekologicznej, jak również epidemiologii, medycyny ewolucyjnej oraz biologicznych środków zwalczania patogenów.
Słowa kluczowe
Immunizacja, mrówki, infekcja, odporność, służba zdrowia, patogeny, SOCIALVACCINES
