Wirtualne poznawanie dziedzictwa kulturowego
Koncepcja obecności kulturowej, względnie nowe pojęcie w obszarze interakcji człowiek-komputer (HCI), może przyczynić się do rozwoju dziedziny archeologii wirtualnej dzięki wykorzystaniu interaktywnego charakteru rzeczywistości wirtualnej. W ramach projektu LEAP (Learning of Archaeology through Presence) współpracowały ze sobą zespoły doświadczonych badaczy z dziedziny archeologii, nauk poznawczych oraz technologii HCI — ich założeniem był rozwój koncepcji obecności kulturowej i zbudowanie na jej podstawie innowacyjnych koncepcyjnych i technologicznych ram dla archeologii wirtualnej. W tym celu zespół projektu LEAP skonstruował i dopracował teoretyczne i metodologiczne ramy oparte na nowym rozumieniu obecności kulturowej. Następnie naukowcy zaprojektowali i wdrożyli system ÇH3D — wirtualny świat neolitycznej osady Çatalhöyük w Turcji. To stanowisko archeologiczne, uznane za światowe dziedzictwo UNESCO w 2012 r., stało się punktem odniesienia zarówno dla społeczności ekspertów, jak i amatorów. System ÇH3D wymaga jedynie lekkiego sprzętu, dzięki czemu jest wysoce mobilny. Ponadto posiada dwa tryby wyświetlania (imersyjny i ekranowy), które zwiększają elastyczność pod względem publiczności i otoczenia. Model jest dostępny w sześciu wersjach wyświetlających elementy architektury, obiekty, atrakcje turystyczne, nieruchome postaci i krajobrazy, a także historie fabularne. Użytkownik systemu przenosi się na jeden dzień do osady Çatalhöyük sprzed 9000 lat. Użytkownicy mogą odkrywać pięć wstępnie zdefiniowanych punktów w każdej wersji: dwa wewnątrz budynku mieszkalnego i trzy w różnych lokalizacjach w osadzie. Następnie zespół ocenił poznawczy, emocjonalny i edukacyjny wpływ systemu ÇH3D. W badaniu wzięło udział 85 uczestników (ekspertów i amatorów w wieku 12–80 lat o różnym stopniu umiejętności technicznych i zainteresowania dziedzictwem kulturowym), którzy musieli wypełnić odpowiednio przygotowany formularz dotyczący obecności kulturowej. Wyniki zapewniły dane statystyczne na temat czynników związanych z obecnością kulturową oraz jej pozytywnej (ale nie liniowej) korelacji z procesami uczenia się. Zespół projektu LEAP zaproponował nowy model rzeczywistości wirtualnej pozwalający użytkownikom na lepsze poznanie i zrozumienie dawnych społeczności poprzez wirtualne rekonstrukcje archeologiczne. Z drugiej strony projekt przyczynił się do rozwoju wiedzy naukowej w kilku dziedzinach, a jego transdyscyplinarne metody mogą stać się standardowymi narzędziami w dziedzinie archeologii wirtualnej i technologii HCI.
Słowa kluczowe
Wirtualna rzeczywistość, dziedzictwo kulturowe, archeologia, obecność kulturowa, LEAP
