Od profilowania molekularnego do stratyfikacji pacjentów
Aczkolwiek rak szyjki macicy wykazuje kliniczną heterogeniczność, to wirus HPV uważany jest za główną przyczynę etiologiczną kancerogenezy. Oczekuje się, że za ponad 20 lat szczepienia ochronne zaowocują zmniejszeniem częstotliwości występowania choroby, jednak w międzyczasie koniecznie jest jak najszybsze udoskonalenie terapii raka szyjki macicy, w obrębie której brakuje obecnie biomarkerów prognostycznych i predykcyjnych. Aby rozwiązać ten problem oraz dostarczyć bezpieczniejszych i bardziej skutecznych metod leczenia wspomnianego nowotworu, naukowcy uczestniczący w finansowanym przez UE projekcie RAIDS podjęli wyzwanie opracowania zestawu kryteriów stratyfikacji w oparciu o profilowanie molekularne. Plan zakładał identyfikację mutacji genetycznych i aktywnych szlaków sygnałowych związanych z rozwojem raka szyjki macicy, które mogłyby posłużyć jako biomarkery lub cele terapeutyczne. Rak szyjki macicy jest nowotworem modelowym – nienastręczającym problemów w kontekście biopsji – dzięki czemu może dostarczać informacji molekularnych o nowotworach płaskonabłonkowych. Sieć badawcza inicjatywy RAIDS zebrała potencjalny zestaw danych dotyczących tkanek nowotworowych oraz próbek krwi pełnej i osocza pobieranych sukcesywnie od ponad 400 pacjentek cierpiących na raka szyjki macicy. Przed zastosowaniem tradycyjnych metod leczenia przeprowadzono pełne sekwencjonowanie eksomowe oraz przygotowano mikromacierze białkowe z fazą odwróconą. Zgromadzone dane pozwoliły na stratyfikację pacjentów z podziałem na podgrupy według profilu molekularnego, który powiązano z wynikami klinicznymi. Ponadto pomogło to naukowcom przygotować zbiór około 600 genów, które mogą mieć znaczenie kliniczne w przebiegu raka szyjki macicy. Wspomniane badania dostarczyły wszechstronnej analizy mechanizmów patofizjologicznych leżących u podstaw tego nowotworu. Co więcej, badacze wskazali w mikrośrodowisku nowotworowym nowe biomarkery umożliwiające ocenę skuteczności tradycyjnej terapii. W kolejnej części projektu konsorcjum sporządziło profile farmakologiczne linii komórkowych, co pozwoliło na identyfikację grupy leków działającej synergistycznie ze standardowymi metodami leczenia raka szyjki macicy w zaawansowanym stadium. W ramach inicjatywy RAIDS opracowano i przetestowano klinicznie również dwie nowe przeciwnowotworowe szczepionki terapeutyczne oparte na onkoproteinach E7 i E8 wirusa HPV. Podsumowując, osiągnięcia projektu dostarczyły ważnych informacji na temat głównych genomicznych i białkowych szlaków sygnałowych podlegających zmianom w przebiegu raka szyjki macicy, umożliwiając tym samym identyfikację biomarkerów prognostycznych i predykcyjnych. Oczekuje się, że rozpowszechnianie zarówno wyników inicjatywy, jak i informacji dotyczących innowacyjnych praktyk z pomocą innych organizacji międzynarodowych zwiększy świadomość w zakresie badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy i jego profilaktyki.
Słowa kluczowe
Stratyfikacja, rak szyjki macicy, HPV, RAIDS, szczepionka