Specjalistyczne doradztwo na temat odpadów jądrowych
Utylizacja odpadów jądrowych jest złożonym procesem, który wymaga specjalistycznej wiedzy na wysokim poziomie. Bezpieczne zarządzanie zużytym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi wchodzi w zakres ram określonych w dyrektywie Rady Europejskiej 2011/70/EURATOM. Zgodnie z zapisami tej dyrektywy powszechnie przyjmuje się, na poziomie technicznym, że głębokie składowanie geologiczne stanowi obecnie najbezpieczniejszą i najbardziej zrównoważoną opcję. Niezależna ekspertyza Finansowany ze środków UE projekt SITEX-II uruchomiono w celu dalszego rozwoju istniejącej w Europie niezależnej sieci Expertise Function zrzeszającej specjalistyczne organizacje i innych ekspertów. Projekt skupiał się na poszerzeniu dostępnej w sieci wiedzy na temat bezpiecznego geologicznego składowania odpadów jądrowych. W ramach działań koordynacyjnych i wspierających wdrożono rozwiązania i sposoby interakcji opracowane wcześniej w ramach poprzedniego projektu SITEX (2012–2013). Nowy projekt zapewnił organom europejskim trwałą zdolność koordynowania wspólnych działań związanych z siecią Expertise Function. Cele cząstkowe zespołu obejmowały zdefiniowanie programu badawczo-rozwojowego (w tym programu badań strategicznych) umożliwiającego analizę bezpieczeństwa składowania geologicznego. Badacze sporządzili także dokumenty przedstawiające stanowisko i przewodnik techniczny dotyczący wdrażania wymogów w zakresie bezpieczeństwa. Zespół projektu SITEX-II pracował również nad demonstracją usług szkoleniowych świadczonych przez sieć, nawiązaniem kontaktu ze społeczeństwem obywatelskim i syntezą wyników w formie planu działania. „Poczyniliśmy znaczne postępy w poszerzaniu wiedzy europejskich ekspertów na temat geologicznego składowania odpadów radioaktywnych”, mówi kierownik projektu, Delphine Pellegrini. Wyniki projektu obejmowały kilka obszernych tematów. Konsorcjum opracowało planowy strategiczny program badań. Zespół projektu JOPRAD wykorzystał program projektu SITEX-II, skupiony na sieci Expertise Function, na potrzeby rozważenia wykonalności konkretnych wspólnych projektów badawczych dotyczących zarządzania odpadami radioaktywnymi. Szkolenia i kultura bezpieczeństwa Zespół opracował również pilotażowy program szkoleniowy. Zainteresowane strony – w tym organy regulacyjne, organizacje wsparcia technicznego i agencje badawcze – zapewniły cenne informacje zwrotne na temat programu. Partnerzy podkreślili także potrzebę i wartość szkoleń skupionych na rozwijaniu wiedzy specjalistycznej. Naukowcy z projektu SITEX-II szczegółowo opisali również proponowaną wspólną europejską kulturę bezpieczeństwa oraz procedury, za pomocą których zainteresowane instytucje i przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego mogą pomóc w tworzeniu takiej kultury. Sugerowana kultura wymaga rozwijania wzajemnego zrozumienia kwestii bezpieczeństwa i skutecznego zarządzania odpadami radioaktywnymi. Ponadto zespół opracował innowacyjne sposoby dzielenia się informacjami na temat problemów. Zespół zaproponował koncepcję interakcji ekspertów ze społeczeństwem obywatelskim, która może być wykorzystywana na potrzeby realizacji przyszłych unijnych projektów badawczych oraz nadchodzącego wspólnego programowania. Konsorcjum stworzyło sieć zainteresowanych stron, która zajmuje się procesem przeglądu przepisów dotyczących składowania geologicznego. „W styczniu 2018 r. rozszerzyliśmy zakres współpracy w ramach naszego projektu, powołując stowarzyszenie o nazwie SITEX Network”, dodaje Pellegrini. Stowarzyszenie zapewni jego 14 założycielom ciągłość działania niezbędną do tego, aby dalej rozwijać wysokiej jakości wiedzę specjalistyczną w dziedzinie gospodarki odpadami radioaktywnymi niezależnie od operatorów przemysłowych. Sieć wspiera organy bezpieczeństwa i angażuje organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Dzięki projektom SITEX i SITEX-II europejscy badacze poszerzyli swoją wiedzę w dziedzinie gospodarki odpadami radioaktywnymi. Zespół zagwarantował także kontynuację współpracy w ramach sieci Expertise Function, co przełoży się na ciągły rozwój wiedzy specjalistycznej. W ten sposób utylizacja odpadów jądrowych będzie podlegać przejrzystym standardom opartym na wiedzy specjalistycznej.
Słowa kluczowe
SITEX-II, SITEX, odpady jądrowe, Expertise Function, gospodarka odpadami radioaktywnymi, składowanie geologiczne, kultura bezpieczeństwa
