Przyznano Nagrody Kartezjusza za wybitne projekty i działania popularyzujące naukę
Laureatami tegorocznych prestiżowych Nagród Kartezjusza zostali badacze za opracowanie metody wytwarzania wodoru, wykorzystującej wodę i słońce, nowego systemu teleskopowego oraz za uzyskanie nowej wiedzy na temat programowanej śmierci komórek, która może doprowadzić do opracowania metody leczenia raka i AIDS. Nagroda pieniężna UE w wysokości 1 miliona euro będzie podzielona między trzy zwycięskie zespoły. Tymczasem zaszczyt związany ze zdobyciem tytułu najlepszego europejskiego popularyzatora przypadł pięciu zespołom za projekt mający wzbudzić zainteresowanie nastolatków dziedzinami naukowymi, interaktywne muzeum, działania zmierzające do włączenia ogółu społeczeństwa w naukę o środowisku morskim, czasopismo dla dzieci i serial dokumentalny. Zdaniem niemieckiej minister ds. badań naukowych i edukacji, Annette Schavan, nagrody te stały się "swoistą Europejską Nagrodą Nobla". Minister dokonała prezentacji laureatów wspólnie z komisarzem ds. nauki i badań naukowych UE, Janezem Potočnikiem, który określił te nagrody mianem "Europejskich Oskarów Naukowych". W ramach projektu HYDROSOL, jednego z trzech uhonorowanych Nagrodą Kartezjusza za wzorcowe osiągnięcia, opracowano metodę pozyskiwania wodoru w procesie rozpadu cząsteczek wody z wykorzystaniem energii słonecznej. Osiągnięte rezultaty mogą umożliwić przyjazne dla środowiska wytwarzanie wodoru do celów energetycznych. - Przed wiosennym szczytem Rady Europejskiej, który będzie poświęcony kwestiom klimatu i energii, pragnę powiedzieć, że mamy technologię, dzielimy wspólną pasję i jesteśmy tutaj, więc przyjdźcie i rozmawiajcie z nami, jeżeli chcecie odnawialnej energii przyszłości - powiedział Athanasios Konstandopoulos, koordynator projektu HYDROSOL. W projekcie udział biorą zespoły ze środowisk akademickich i branżowych z Niemiec, Danii i Wielkiej Brytanii oraz Grecji. System stereoskopowy wysokich energii (High Energy Stereoscopic System - HESS) zrewolucjonizował istniejące techniki obserwacji astronomicznych oraz poszerzył zakres wiedzy i pojęcia o Drodze Mlecznej i przestrzeni poza nią. System ten obejmuje cztery teleskopy zbudowane i obsługiwane w Namibii przez konsorcjum partnerów europejskich i afrykańskich. W projekcie bierze udział około 100 naukowców z Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Polski, Czech, Armenii, Republiki Południowej Afryki i Namibii. Teleskopy wykrywają światło emitowane wówczas gdy dochodzi do absorpcji przez atmosferę ziemską teraelektonowoltowych fotonów gamma z kosmosu. Naukowcy potrafią następnie wygenerować obraz nieba w promieniach gamma poprzez zrekonstruowanie trajektorii promieni gamma. Dzięki trzeciemu zwycięskiemu projektowi o nazwie APOPTOSIS znacznie zwiększył się stopień poznania apoptozy (programowanej śmierci komórek), która - jak się oczekuje - przyczyni się do powstania przyszłych metod leczenia raka i AIDS. Zespół tworzą naukowcy z Austrii, Danii, Francji, Niemiec, Włoch i Szwecji. Nadmierna apoptoza jest jedną z przyczyn wylewu i zawałów mięśnia sercowego, jak również chorób dziedzicznych i AIDS. Natomiast niedostateczna apoptoza jest jedną z cech charakterystycznych raka i może powodować zarówno oporność na chemioterapię, jak też nieskuteczność innych metod leczenia. Wyniki tego projektu są ważne dla osób badających sposób, w jaki dochodzi do śmierci komórki. Na opracowania tego zespołu powoływano się już ponad 50000 razy w innych publikacjach. Laureatów wyłoniono spośród 13 projektów nominowanych przez jury pod przewodnictwem Claudie Haigneré, byłej francuskiej minister oraz byłej astronautki Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). Mówiąc o Nagrodzie Kartezjusza w kategorii "popularyzacja nauki", Potočnik zauważył, że "Bez ludzi ani języka, służących wypełnieniu luki między tym, co wiedzą naukowcy a tym, co jest w stanie pojąć szersze audytorium, nikt - poza nielicznymi wyjątkami - nie zrozumiałby niczego." Uznano, że w bieżącym roku na rzecz wypełnienia wspomnianej luki najwięcej zrobili: - Sheila Donegan i Eoin Gill za tygodnik naukowy dla dzieci "Eureka"; - twórcy serialu dokumentalnego "Europa, Historia naturalna" (koprodukcja ÖRF, BBC i ZDF); - profesor Vittore Silverstrini za Miasto Nauki w Neapolu, które łączy interaktywne muzeum nauki i techniki z centrum innowacji biznesowych; - dr Odd Askel Bergstad i inni naukowcy z sieci MAR-ECO za swoje działania nad zaangażowaniem ogółu społeczeństwa w spis życia morskiego w ramach projektu. - Wendy Sadler za jej projekt "Science Made Simple" ("Nauka stała się prosta"), w ramach którego stara się wzbudzić u nastolatków zapał do poznawania zagadnień naukowych. Odbierając nagrodę, Wendy Sadler, która była w przeszłości Walijską Kobietą Roku w dziedzinie nauki i techniki, powiedziała: - Jestem podekscytowana zdobyciem tej nagrody oraz pójściem w ślady jednego z moich bohaterów, Sir Davida Attenborough. Sir David odebrał taką samą nagrodę w 2005 r. Ceremonię wręczenia nagród poprzedziła uroczystość na cześć nauki europejskiej zorganizowana na otwartej przestrzeni w samym sercu dzielnicy UE w Brukseli. Przewodniczący Komisji José Manuel Barroso, Janez Potočnik, Annette Schavan i 500 zaproszonych gości ze świata nauki i polityki spotkało się z okazji uruchomienia nowego programu badawczego UE - siódmego programu ramowego (7. PR) - oglądając na olbrzymim ekranie prezentację zagadnień i badań naukowych. - Należy spożytkować takie wydarzenia, jak dzisiejsze. Kolejny program ramowy UE ruszy nie wcześniej, niż w 2014 r. A kolejna wielka rocznica dla UE przypada dopiero w 2057 r.. Do tego czasu wyniki badań, które zaczynamy finansować w ramach 7. PR, nie będą już teorią, lecz staną się praktyką - powiedział Barroso. Impreza odbywa się w przeddzień wiosennego szczytu Rady Europejskiej 2007 i nie jest to przypadek. Wiodąca rola badań w tworzeniu i utrzymaniu konkurencyjnej i zrównoważonej pozycji Europy obecnie raczej nie podlega wątpliwości.