Młodzi ludzie są inicjatorami przemian społecznych – jak można zapewnić im pełną integrację ze społeczeństwem?
„Młodzi ludzie są inicjatorami przemian społecznych. Do zmian motywują ich, po części, trudne warunki uniemożliwiające im awans społeczny, a także brak możliwości rozwoju oraz brak zasobów i szacunku”, tłumaczy dr Jo Deakin, koordynatorka projektu PROMISE (PROMoting youth Involvement and Social Engagement: Opportunities and challenges for ‘conflicted’ young people across Europe). „Celem naszych badań było sprawdzenie, jak młodzi ludzie (zwłaszcza osoby skonfliktowane z władzami) radzą sobie z tymi wyzwaniami”. Piętnowanie, szufladkowanie i powielanie stereotypów: szkodliwa mieszanka Młodzi ludzie nie chcą angażować się w sprawy społeczne i polityczne, ponieważ często spotykają się z napiętnowaniem i szufladkowaniem. „Żeby naprawdę się w coś zaangażować, młodzi ludzie muszą czuć, że są częścią większej grupy”, wyjaśnia dr Deakin. „Podczas naszych badań odkryliśmy, że kluczowym czynnikiem pozwalającym zamienić negatywne odczucia w pozytywne zaangażowanie było poczucie przynależności do większej społeczności ludzi, którzy wyznają te same wartości. Tak wynika z naszych rozmów z młodymi, wykluczonymi społecznie osobami, które do działania na rzecz ważnych dla nich spraw niesamowicie motywowała świadomość, że są częścią większej grupy”. Ale co (lub kto) może w tym pomóc? Dorośli, którzy mają podobne poglądy i powierzają młodym odpowiedzialne zadania, a także osoby z autorytetem, które traktują młodych z szacunkiem. Nie można też zapomnieć o ogromnej roli, jaką w tym procesie odgrywa sytuacja społeczno-gospodarcza młodej osoby. „Większość młodych ludzi, o których autorytety, media itp. mówią, że »stwarzają problemy«, to osoby w bardzo niekorzystnej sytuacji życiowej”, mówi dr Deakin. „To osoby, które doświadczyły biedy, były świadkiem rozpadu rodziny lub przemocy domowej, straciły bliskich, miały problemy w szkole, nie mają autorytetów ani wzorów do naśladowania. Izolacja i wycofanie się z życia społecznego, które prowadzą do dalszych negatywnych zachowań i problemów, są jak błędne koło: łatwo w nie wpaść, ale znacznie trudniej je przerwać”. Inne ważne wyzwania Wiele systemów interwencji, z którym młodzi ludzie mają styczność, np. system wymiaru sprawiedliwości lub opieki społecznej, pogłębia ostracyzm i konflikty, zamiast je łagodzić. „Wielu młodych ludzi nie czuje się związanych z lokalną społecznością, a zwłaszcza z władzami, właśnie z powodu tych systemów, ale nasze badania sugerują, że do integracji młodych ludzi w życie społeczne i polityczne w znacznym stopniu może przyczynić się zrozumienie, że większe zaufanie z ich strony oznacza większe zaangażowanie”, mówi dr Deakin. Zespół projektu PROMISE zaobserwował również, że niezwykle ważną rolę w integracji młodych ludzi odgrywa dostęp do dobrej edukacji na wysokim poziomie, w której kluczowe zadanie spełnia zarówno szkoła, jak i rodzice. „Im niższy poziom wykształcenia, tym bardziej prawdopodobne, że młoda osoba nie będzie poszukiwać informacji na tematy społeczne i polityczne i nie będzie angażować się w takie sprawy”, wyjaśnia dr Deakin. Badanie w ponad 10 krajach Uczeni zajmujący się projektem PROMISE zastosowali metodę etnografii porównawczej do badań młodych ludzi z 10 krajów europejskich, przy ich aktywnym udziale. Podczas swojej pracy dr Deakin i jej zespół zaobserwowali duże różnice pomiędzy krajami. „Ale doświadczenia młodych ludzi były bardzo podobne. W skrócie, młodzi ludzie we wszystkich krajach uważali, że władze nie biorą ich zdania pod uwagę, co przełożyło się na spadek zaufania i brak zaangażowania”, tłumaczy dr Deakin. Dużym problemem dla wielu młodych Hiszpanów okazał się dostęp do mieszkań po krachu na hiszpańskim rynku nieruchomości w 2008 roku. „W tym zakresie przeanalizowaliśmy, w jaki sposób młodzi Hiszpanie zmienili zasady dotyczące zakwaterowania i warunków mieszkaniowych, żeby bezpośrednio angażować się w kształtowanie swojej własnej przyszłości. Wśród nowych rozwiązań warto wymienić wykonywanie prac konserwacyjnych zamiast płacenia czynszu, wspólne mieszkanie, a nawet budowanie własnych domów”, mówi dr Deakin. W Rosji młode osoby LGBT, które na co dzień borykają się z dyskryminacją ze strony państwa, były zmotywowane do aktywnego działania w zakresie tworzenia stowarzyszeń i inicjatyw społecznych kierowanych przez młodych ludzi. Z kolei we Włoszech młodzi artyści uliczni z grup w niekorzystnej sytuacji społecznej połączyli siły, żeby zamienić marginalizację w pozytywną cechę, w swojego rodzaju „kulturę marginalizacji”, jak mówi dr Deakin. Przesłanie dla decydentów Zakończenie projektu PROMISE przewidziano na kwiecień 2019 roku, więc przed dr Deakin i jej zespołem dużo pracy. Badacze planują opracować przewodniki dla nauczycieli i osób pracujących z młodzieżą, a także włączyć wnioski zebrane podczas prac do polityk realizowanych w każdym kraju partnerskim projektu. Co dr Deakin chciałaby przekazać decydentom? „Decydenci powinni skupić się na czterech kluczowych kwestiach, czyli: zaakceptować różne ścieżki życiowe młodych ludzi, zwiększyć widoczność i wsparcie dla inicjatyw, które realizują, promować skuteczne struktury wsparcia oraz tworzyć dla nich bezpieczną przestrzeń (miejską)”.
Słowa kluczowe
PROMISE, młodzież, młodzi ludzie, władze, napiętnowanie, zaangażowanie, edukacja
