Ratujmy nasze pomniki, budynki, posągi! Naukowcy przestrzegają przed wpływem zmian klimatu na obiekty dziedzictwa kulturowego
Naukowcy z projektu Noah's Ark (Arka Noego) finansowanego przez UE wyrazili żarliwą prośbę do decydentów politycznych, aby chronili światowe dziedzictwo kulturowe przed wpływem zmian klimatu. W wyniku prac w ramach projektu, który zakończył się w tym roku, wykazano, że posągi, budynki i pomniki stanowiące nasze dziedzictwo kulturowe będą prawdopodobnie ulegać coraz większemu zniszczeniu na skutek zmian klimatu. Chociaż zespół projektowy wysłał swoje rezultaty do Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), to jednak dziedzictwo kulturowe nie pojawia się w ostatnich raportach IPCC. - W czwartym raporcie IPCC całkowicie pomija się zmiany klimatu. Uważam, że to skandal! - stwierdziła koordynatorka projektu Cristina Sabbioni z włoskiej Krajowej Rady ds. Badań. Zdaniem profesor Sabbioni wrogami obiektów dziedzictwa kulturowego są woda (zarówno w postaci opadów atmosferycznych, jak i wilgoci), temperatura, wiatr i zanieczyszczenia. Wśród skutków oddziaływania tych czynników na budynki wymienia się krystalizację soli, pęknięcia, ubytki powierzchni, zagrożenia biologiczne, okopcenie, zniszczenie lub częściowe uszkodzenie oraz zalanie. Partnerzy projektu Noah's Ark wykorzystali modele klimatyczne do sporządzenia prognozy możliwego przyszłego wpływu zmian temperatury i wzorców opadów oraz innych czynników środowiskowych, takich jak substancje zanieczyszczające, na europejskie dziedzictwo kulturowe. Następnie opracowali atlas zagrożeń i wytyczne, aby ułatwić zainteresowanym stronom ocenę prawdopodobieństwa zniszczeń w ich krajach lub regionach oraz podjęcie działań chroniących historyczne budynki i kolekcje. Przedstawiając swój projekt 4 grudnia podczas zorganizowanego w Barcelonie europejskiego forum poświęconego dziennikarstwu naukowemu (European Forum on Science Journalism), profesor Sabbioni wyjaśniła, jak czynniki środowiskowe oddziałują na różne materiały. Spadek wilgotności względnej poniżej 75,5 procent powoduje krystalizację soli, która zmniejsza atrakcyjność powierzchni obiektów i prowadzi do pęknięć. Jak wynika z atlasu, szczególnie wrażliwe na działanie tego czynnika są pełne detali budowle gotyckie z miękkiego, porowatego kamienia. Jeśli, jak się przewiduje, poziomy wilgotności względnej latem będą spadać, częstość występowania krystalizacji soli w różnych miejscach Europy będzie rosnąć w przyszłym stuleciu. Zmiany temperatury i wzorców opadów będą oddziaływać na organizmy biologiczne (porosty, glony i bakterie) porastające nasze obiekty. Organizmy te wpływają zarówno na estetykę obiektu, (zmiana kolorów), jak i jego strukturę (rozpad materiałów). Uczestnicy projektu odkryli, że podczas gdy w środkowej i północnej Europie dojdzie do wzrostu biologicznego, w południowej Europie trend będzie odwrotny. W obiektach w całej Europie, w tym w Koloseum, Partenonie i budynku Opactwa Westminsterskiego, można znaleźć kamienie węglanowe, np. marmur i wapień. Narażone są one na erozję powierzchni, która polega na dosłownym wymywaniu powierzchni kamienia przez opady deszczu. Środkowa Europa, Norwegia, oraz północna część Wielkiej Brytanii i Hiszpanii w przyszłości będą prawdopodobnie najbardziej narażone na ten proces. Inne zagrożenie dla obiektów z kamienia, zwłaszcza tych zbudowanych z marmuru, to tzw. dzienny cykl wahań temperatury (ang. thermoclastism). Codzienne, duże wahania temperatury powodują rozszerzanie się i kurczenie ziaren mineralnych kamienia, co prowadzi do powstawania mikropęknięć i odwarstwień. Atlas pokazuje, że w nadchodzących dekadach w rejonie Morza Śródziemnego zagrożenie to będzie w dalszym ciągu najwyższe, natomiast w środkowej Europie dotychczasowy jego poziom wzrośnie. Teraz, kiedy projekt dobiegł końca, profesor Cristina Sabbioni będzie zdecydowanie dążyć do zapewnienia w miarę możliwości jak największego rozpowszechnienia jego wyników, tak aby kustosze obiektów dziedzictwa kulturowego mogli dostosowywać swoje metody ochrony, biorąc pod uwagę zmiany klimatu. - Dziedzictwo kulturowe to zasób nieodnawialny, który należy przekazać przyszłym pokoleniom - powiedziała profesor Sabbioni. - Jeśli chcemy ocalić nasze korzenie, musimy je chronić. Projekt Noah's Ark jest finansowany kwotą 1,18 miliona euro w ramach działania "Badania na rzecz wsparcia polityki" szóstego programu ramowego (6PR).