Lokalna perspektywa pokazuje, że słynne kampanie Mao Zedonga w dziedzinie zdrowia publicznego okazały się w rzeczywistości nieskuteczne
Zanim dr Xun Zhou, profesor historii współczesnej na Uniwersytecie Essex, zapoczątkowała projekt Health Care in China, niewiele było wiadomo na temat Kampanii przeciwko schistosomatozie czy programu Barefoot Doctor. Programy te cieszyły się popularnością, ale czy rzeczywiście były tak skuteczne, jak sądzono? Te dwie kampanie zostały przedstawione jako globalny model na rzecz skutecznego i niedrogiego krajowego systemu opieki zdrowotnej. Ale czy faktycznie należy je postrzegać w taki sposób? Według dr Zhou, było zupełnie odwrotnie. „W rzeczywistości, z punktu widzenia ekspertów, pracowników podstawowego szczebla, pomocniczych pracowników opieki zdrowotnej odpowiedzialnych za wdrożenie oraz według społeczności nimi objętych, skuteczność obu kampanii była wątpliwa. A właściwie przynosiły skutki odwrotne do zamierzonych”, wyjaśnia badaczka. Dr Zhou przeprowadziła rozmowy z tymi grupami docelowymi i wysłuchała opowieści o ich doświadczeniach. Zapoznała się również z archiwalnymi dokumentami z ośmiu prowincji w całych Chinach objętych zasięgiem kampanii. Dzięki tej pracy udało jej się odkryć jak wyglądał funkcjonujący równocześnie obraz rzeczywistości, który był całkowicie odmienny od oficjalnych przekazów władz państwa. „Udało mi się dotrzeć do wcześniej nie publikowanych danych z tego okresu, które wskazują na wątpliwą skuteczność prac wcześniejszych historyków”, mówi Dr Zhou. Osoby, z którymi rozmawiała, wspominały jak bardzo program Barefoot Doctor, którego celem było odejście od bardziej elitarnej medycyny alopatycznej w kierunku gorzej wyszkolonych pracowników pomocniczych, niedomagał w kwestii radykalnych różnic wynikających ze szkolenia i zasobów. Te, z kolei, często prowadziły do świadczenia nieskutecznej i niewystarczającej opieki zdrowotnej, co wyjaśnia dlaczego program wstrzymano we wczesnych latach 80-tych. „Z drugiej strony kampania przeciwko schistosomatozie bazowała na elitarnej medycynie alopatycznej, borykając się z chorobą zakaźną, która na przełomie XIX i XX w. była w centrum zainteresowania międzynarodowej opieki zdrowotnej. Kampania ta szybko stała się jedną z największych prób zorganizowania masowej współpracy na rzecz szybkiego wytrzebienia wektora tej choroby, czyli ślimaków. Kampanie te były nie tylko nieskuteczne, ale także, jak pokazuje moje badanie, miały często zgubne, długoterminowe konsekwencje dla zdrowia i środowiska”, mówi dr Zhou. Badaczka wskazuje także na płynącą z projektu Health Care in China ważną lekcję dla wszystkich publicznych instytucji zajmujących się ochroną zdrowia w UE: wsłuchanie się w głos społeczności objętych zakrojonymi na dużą skalę kampaniami na rzecz zdrowia publicznego jest niezbędne dla właściwej oceny ich skuteczności. „Globalne oświadczenia o poprawie stanu zdrowia często zawodzą w skali lokalnej. Zastąpienie medycyny elitarnej różnymi alternatywami może być tańsze lub prostsze do wdrożenia, jednak może nieść ze sobą również negatywne skutki. Masowe wykorzystanie medycyny elitarnej przez niedostatecznie wyszkolonych praktyków lub pomocniczych pracowników opieki zdrowotnej może dać słabe wyniki. Mając to na uwadze, wszystkie aspekty medycyny powinny zawsze wiązać się z korzyściami dla lokalnych mieszkańców, wrażliwością kulturową, stanem zasobów i możliwościami”. Projekt Health Care in China, który realizowany był dzięki wsparciu programu „Maria Skłodowska-Curie”, został już zakończony. Dr Zhou planuje teraz zbadać w jaki sposób ludzie, jako jednostki, radzą sobie z szokiem żywnościowym lub brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, rozpatrując te kwestie w szczególności w kontekście klęski głodu z okresu polityki Wielkiego Skoku Mao Zedonga.
Słowa kluczowe
Health Care in China, Mao Zedong, kampania przeciwko schistosomatozie, program Barefoot Doctor
