Zmiana sposobu postrzegania rodzin tworzonych przez osoby tej samej płci w rożnych społeczeństwach
Przekazy pieniężne to jedna z form przesyłania środków zarobionych przez emigrantów do ich ojczystych krajów. Na tej samej zasadzie działa mechanizm społecznego przekazu migracyjnego, który polega na zmianie świadomości i sposobu postrzegania pewnych aspektów życia poprzez spojrzenie na nie oczami migrantów odwiedzających swój kraj lub do niego powracających. Niestety istnieje bardzo niewiele badań empirycznych w tej dziedzinie. Zjawisko to stało się przedmiotem zainteresowania projektu TOFNITW (funkcjonującego także pod nazwą TransNorm), zrealizowanego przy wsparciu UE w ramach programu „Maria Skłodowska-Curie”. Przeprowadzone badanie wykazało, że krajowe ramy społeczne i instytucjonalne w dużym stopniu oddziałują na codzienne życie rodzin osób LGB, zarówno w kraju ich pochodzenia, jak i w nowej ojczyźnie. Co jednak równie znamienne, poznanie alternatywnych zasad społecznych może poszerzyć pojęcie „normalności” przyjęte w danej społeczności.
Jednoczesna zmiana przepisów i sposobu postrzegania
Aby zbadać, w jaki sposób przepisy i instytucje wpływają na życie osób LGB i ich rodzin, zespół projektu TOFNITW skoncentrował się na różnicach, jakie występują w poszczególnych europejskich krajach pod względem przepisów dotyczących zawierania małżeństw przez osoby tej samej płci. Badanie przeprowadzono w Belgii i Holandii, które jako pierwsze zalegalizowały związki jednopłciowe. Uczestniczyły w nim mieszkające tam osoby LGB, które wyemigrowały z Bułgarii, Chorwacji, Węgier, Polski i Słowacji, w których to krajach prawo wyraźnie stanowi, że małżeństwo oznacza związek kobiety i mężczyzny. Dla uczonych ważne było, aby uczestnicy tych badań, często marginalizowani, otrzymali możliwość szczegółowego przedstawienia swoich doświadczeń z własnej perspektywy. W tym celu przeprowadzono 11 pogłębionych wywiadów z osobami, które są w związku małżeńskim lub wychowują dziecko z partnerem tej samej płci, oraz 17 wywiadów z członkami ich rodzin i przyjaciółmi mieszkającymi w pięciu krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Jednym z głównych wniosków było ustalenie, że w procesie „oswajania” społeczeństwa z rodzinami złożonymi z osób tej samej płci z jako czymś „normalnym” duże znaczenie ma ich widoczność (jawna obecność w społeczeństwie) oraz ochrona zapewniana przez przepisy prawne, która umacnia tę widoczność. „Jeśli chcemy coś zmienić, aktywiści powinni bardziej promować historie rodzin osób nieheteroseksualnych dotyczące ich codziennego życia. Jednocześnie decydenci mogliby zapewnić bezpieczne warunki dla promocji tych narracji, aby je uwiarygodnić, dzięki czemu stałyby się istotnym bodźcem dla opinii publicznej do przemiany tego, co legalne, w to, co akceptowane”, mówi Tanja Vuckovic Juros z Katolickiego Uniwersytetu w Leuven, główna badaczka w projekcie. Kolejnym ważnym wnioskiem płynącym z badań jest fakt, że bliższe poznanie alternatywnych modeli rodziny (legalnych w innych krajach) może zmienić sposób ich postrzegania. Oznacza to, że tak naprawdę nie ma sensu, by decydenci czekali na społeczną akceptację, zanim wprowadzą przepisy, które w pełni uznają i chronią rodziny założone przez pary nieheteroseksualne. Okazuje się bowiem, że zmienione przepisy, które przestają w sposób pośredni wspierać indywidualne uprzedzenia, oraz zmieniony sposób postrzegania „normalności” faktycznie idą w parze.
Wpływ na przepisy
W ramach projektu opracowano broszurę informacyjną wraz z indywidualnymi historiami w formie komiksu i opublikowano ją w językach urzędowych krajów, których dotyczyło badanie. „Czułam, że muszę udostępnić najważniejsze wnioski z projektu nie tylko odbiorcom ze świata akademickiego, ale również szerszej publiczności, więc opracowałam historie w formie książeczek, które można rozdawać”, wspomina Vuckovic Juros. Dzięki projektowi udało się wykazać, że przepisy i polityki wykluczające osoby LGB mają wpływ nie tylko na te osoby, ale także na ich rodziny i całe społeczeństwo. Z tej perspektywy ważne jest zaangażowanie UE w działania, których celem jest zapewnienie, by wszystkie państwa członkowskie przyjęły i stosowały politykę równości przyjazną rodzinom osób LGB. „Związane z tym skutki dla szerszego społeczeństwa są wciąż nie dość wyraźnie zaznaczane w publikacjach i wśród podmiotów kształtujących politykę. O ile mi wiadomo, jest to jedyne badanie, które skupiło się na rodzinach migrantów LGB – zarówno na rodzinach przez nich stworzonych, jak i tych, z których pochodzą. Zatem nasze wyniki oferują nową perspektywę na seksualność, rodzinę i migracje transnarodowe”, twierdzi Vuckovic Juros.
Słowa kluczowe
TOFNITW, pary tej samej płci, małżeństwo, migracja, transnarodowy, LGB, lesbijka, gej, biseksualny, społeczne przekazy migracyjne, legalny, przepisy
