Tradycyjne nawyki kulinarne pozostają z nami na długo
Analiza resztek mikrobotanicznych pochodzących z naczyń znalezionych na stanowiskach archeologicznych w Grecji dostarcza nowych informacji na temat praktyk kulinarnych w epoce neolitu i brązu w obszarze Morza Egejskiego. „Archeolodzy często znajdują naczynia z pozostałościami przypalonej żywności w ich wnętrzu – ludziom od zawsze zdarzało się przypalić swój posiłek. Odkrycie to jest dla nas korzystne, ponieważ możemy przebadać te przypalone resztki, aby dowiedzieć się nieco na temat przygotowywanych wówczas posiłków”, wyjaśnia koordynatorka projektu CUISINE Amy Bogaard, profesor archeologii epoki neolitu i brązu na Uniwersytecie w Oksfordzie i kierownik instytutu archeologii. Jeśli w naczyniu nie ma przypalonej warstwy, archeolodzy zbierają i analizują osad pozostały w porach naczyń. Badanie organicznych pozostałości w naczyniach nie jest w dziedzinie archeologii niczym nowym. Jednakże zazwyczaj stosowaną metodą jest badanie tłuszczów zwierzęcych, które zachowują się na starożytnej ceramice lepiej niż pozostałości po roślinach. „Ponieważ dawne badania archeologiczne pod kątem pozostałości organicznych skupiały się głównie na tłuszczach, nic dziwnego, że twierdzono, że ludzie jedli przede wszystkim mięso z dodatkiem bardzo małej ilości produktów roślinnych. Daje to zniekształcony obraz ludzkiej diety w przeszłości”, wyjaśnia Bogaard. W rzeczywistości produkty zwierzęce pojawiały się w diecie rzadziej. „Były one trudniejsze do zdobycia lub droższe”, mówi archeobotanik Juan José García-Granero, zdobywca dwuletniego grantu na Uniwersytecie w Oksfordzie w ramach działania „Maria Skłodowska-Curie” na cele analizy mikroskopijnych pozostałości roślinnych ze starożytnych naczyń kuchennych.
Analiza mineralnych pozostałości po roślinach
García-Granero badał naczynia z okresu 5 600–5 000 lat p.n.e. odkopane na stanowisku archeologicznym z epoki neolitu w greckim mieście Stawrupoli, a także z okresu 1 700–1 100 lat p.n.e. wydobyte na stanowisku archeologicznym z epoki brązu Knossos-Gypsades na Krecie. „Jedzenie świadczy o tym, kim jesteśmy. Wiedza o tym, co jedli ludzie i jak łączyli różne produkty spożywcze w przeszłości, może dostarczyć nam informacji na temat tego, kim byli i jak identyfikowali się w stosunku do innych”, mówi García-Granero. „Jako archeobotanik analizuję drobiny skrobi pozostałe w artefaktach w postaci naczyń używanych do gotowania. Analizuję również mikroskopijne pozostałości roślin nazywane fitolitami”, wyjaśnia García-Granero, obecnie pracownik podoktorancki w Institució Milà i Fontanals d'Investigació en Humanitats w Barcelonie w Hiszpanii. Fitolity składają się z krzemionki znajdującej się w komórkach roślin. W miarę rozkładu reszty rośliny pozostaje po niej właśnie krzemionka mineralna. „Kształt krzemionki świadczy o kształcie komórek, w których się znajdowała, a więc o rodzaju rośliny”, wyjaśnia Bogaard. „Byłem jedną z niewielu osób prowadzących tego typu analizy w Grecji. Cieszyły się więc one dużym zainteresowaniem ze strony studentów, którzy chcieli się szkolić w tym kierunku. Niektórzy z nich przyjeżdżali do mnie do Oksfordu”, mówi García-Granero.
Odkrycie nowych rodzajów składników
„Na naczyniach spodziewaliśmy się znaleźć ślady występujących lokalnie zbóż – pszenicy, jęczmienia i rodzimych roślin strączkowych, takich jak soczewica i inne rodzaje fasoli spożywane w obszarze Morza Egejskiego. Oczywiście znaleźliśmy je, ale poza tym odkryliśmy też dowody na spożywanie dzikich roślin, takich jak bulwy”, mówi García-Granero. „Epoka neolitu jest interesująca ze względu na całkowitą zmianę spowodowaną rozpoczęciem uprawiania ziemi przez ludzi. W ich diecie pojawiły się nowe składniki”, dodaje. Ale to wcale nie oznacza, że porzucili oni swoje wcześniejsze praktyki. „Uważam, że ma to związek z ich kulturą i tradycjami. Mimo że mieli dostęp do innych rodzajów żywności, wciąż szukali roślin, które od zawsze były częścią ich kuchni”.
Słowa kluczowe
CUISINE, archeobotanik, archeologia, neolit, epoka brązu, obszar Morza Egejskiego, dieta, rośliny, fitolity, pszenica, jęczmień, rośliny strączkowe, kultura
