Prace nad szczepionką kliniczną przeciwko rakowi prostaty
Rak prostaty jest drugim pod względem częstości występowania nowotworem u mężczyzn w Europie – każdego roku diagnozuje się go u prawie 500 000 mężczyzn, z czego ponad 100 000 umiera. Choroba ta stanowi ogromne obciążenie dla pacjentów, członków ich rodzin oraz służb diagnostycznych i leczniczych w każdym kraju europejskim. „Wysiłki na rzecz opracowania immunologicznego podejścia do leczenia raka prostaty przynosiły dotąd niezadowalające rezultaty”, wyjaśnia koordynator projektu ONCOVIRVAX Peter Selby, profesor onkologii na Uniwersytecie w Leeds w Zjednoczonym Królestwie. „Problem polega na tym, że rak prostaty nie wywołuje silnej odpowiedzi immunologicznej u pacjentów, zatem aby opracować szczepionkę, trzeba zmanipulować nowotwór w taki sposób, aby uzyskać silniejszą odpowiedź immunologiczną w kontrolowanych warunkach klinicznych”.
Wywoływanie odpowiedzi immunologicznej
Aby sprostać temu wyzwaniu, w ramach finansowanego przez UE projektu ONCOVIRVAX wykorzystano najnowocześniejsze techniki immunologiczne do oceny odpowiedzi immunologicznej na raka prostaty zarówno w mysich, jak i ludzkich komórkach, a także wykorzystano szereg przełomowych prac. „Udało nam się wykorzystać nasze wcześniejsze doświadczenia związane z opracowaniem biblioteki szczepionek przeciwko czerniakowi”, wyjaśnia Selby. „Wykazaliśmy, że możliwe jest dokonanie ekspresji biblioteki determinantów antygenowych dla czerniaka w wirusie”. Determinanty antygenowe to część obcych białek, które są zdolne do stymulowania odpowiedzi immunologicznej. Badacze ustalili, że umieszczenie ich w wirusie i zastosowanie do immunizacji myszy pozwala na uzyskanie bardzo skutecznej odpowiedzi immunologicznej przeciwko nowotworowi. Jak mówi Selby, trudność polega na powtórzeniu tych wyników u ludzi i wyprodukowaniu szczepionki, która będzie wykorzystywana do leczenia pacjentów. W ramach projektu ONCOVIRVAX Selby i jego zespół starali się dokonać ekspresji determinantów antygenowych raka prostaty w postaci immunogennego wirusa. „Swoje prace oparliśmy na hipotezie, że przygotowanie bardzo dużej liczby determinantów antygenowych i umieszczenie je w wirusie pozwoli nam uzyskać odpowiedź immunologiczną na znaczną liczbę determinantów”, wyjaśnia Selby. „W ten sposób wytworzylibyśmy skuteczną reakcję przeciwnowotworową”. Uczeni przygotowali determinanty antygenowe z komórek raka prostaty, a następnie dokonali ich ekspresji w adenowirusie. „Zdecydowaliśmy się na adenowirusa, ponieważ mogliśmy założyć, że będzie klinicznie bezpieczny”, mówi Selby. „Następnie wykorzystaliśmy metody proteomiczne i genomiczne w celu zidentyfikowania biomarkerów związanych z odpowiedzią immunologiczną na raka w systemach modelowych”.
Praca nad szczepionką
W trakcie realizacji projektu zespół odkrył kilka nowych mechanizmów, przy pomocy których nowotwory mogą wywoływać odpowiedź immunologiczną, co może być kluczowe dla opracowania przyszłej szczepionki. „Choć siła wygenerowanej przez nas odpowiedzi immunologicznej była niewielka, a wpływ na raka prostaty u myszy ograniczony, to jednak poczyniliśmy istotne postępy”, tłumaczy Selby. Takie podejście może okazać się szczególnie przydatne w profilaktyce raka prostaty w grupach wysokiego ryzyka oraz w profilaktyce nawrotów i przerzutów u pacjentów, u których pomyślnie przebiega leczenie nowotworu zlokalizowanego. Prace prowadzone w projekcie ONCOVIRVAX mogą stanowić podstawę do wyprodukowania bardziej immunogennej szczepionki. „Badania będziemy kontynuować w ramach szerszej grupy, w tym z naszym kluczowym współpracownikiem Richardem Vilem z Mayo Clinic w Stanach Zjednoczonych. Naszym celem jest zwiększenie skuteczności szczepionki zarówno w przypadku raka prostaty, jak i innych nowotworów”, mówi Selby.
Słowa kluczowe
ONCOVIRVAX, szczepionka, prostata, rak, wirus, adenowirus, czerniak, komórki, układ odpornościowy
