Zdolność mózgu do słuchania w głośnym otoczeniu
Ludzki mózg jest w stanie prawidłowo wydobyć istotne informacje w celu przystosowania sposobu, w jaki przetwarzamy dźwięki, do specyfiki bieżącej sytuacji. Umożliwia nam to usłyszenie dzwonka naszego telefonu komórkowego w głośnym otoczeniu. W ramach finansowanego ze środków UE projektu ALT, realizowanego przy wsparciu działania "Maria Skłodowska-Curie", zbadano, w jaki sposób adaptacja mózgu do nowych środowisk słuchowych wpływa na odbieranie mowy i naukę nowych kategorii fonetycznych. W toku projektu ALT ujawniono szereg mechanizmów służących do adaptacji i nauki, które wykorzystuje ludzki mózg, gdy znajdujemy się w nowych środowiskach słuchowych, w codziennej komunikacji lub gdy wykorzystujemy informacje słuchowe do wykonywania codziennych zadań. „Do takich zadań, związanych ze słuchem przestrzennym, które są naszym głównym zainteresowaniem badawczym, można zaliczyć sięganie po dzwoniący telefon, unikanie nadjeżdżających samochodów, słuchanie rozmówcy w hałaśliwym pomieszczeniu z pogłosem, czy naukę fonemów nowego języka” – wyjaśnia starszy badacz Norbert Kopco z Perception and Cognition Laboratory na słowackim Uniwersytecie Pavla Jozefa Šafárika w Koszycach. „Do realizacji takich zadań nasz mózg wykorzystuje różne strategie adaptacyjne i mechanizmy uczenia się, w tym spontanicznej, bezwarunkowej nauki, która nie wymaga żadnych informacji odnośnie do zakresu i sposobu nauki”. Inne zaobserwowane mechanizmy uczenia się obejmują adaptację do potencjalnie mylącego „brzuchomówstwa”, w ramach której nasz słuch sprzęgany jest ze wzrokiem w celu zapewnienia spójnej informacji o tym, kogo widzimy i kto mówi. Kolejnym mechanizmem jest przystosowanie naszego sposobu przetwarzania mowy do nowych środowisk – „tak jak wtedy, gdy wchodzimy do restauracji i musimy uczestniczyć w rozmowie z wieloma osobami w tym środowisku” – wyjaśnia Kopco.
Gry na telefon do trenowania mózgu
Wyniki projektu ALT sugerują również, że swoją rolę w tym zakresie mogą odgrywać nowe narzędzia komputerowe, takie jak gry komputerowe lub na telefon przeznaczone do trenowania mózgu. Te rodzaje gier mogą zwiększyć zdolność osób o zdrowym słuchu do lepszego wykonywania zadań. Mogą również posłużyć do szkolenia osób z upośledzeniem słuchu lub korzystających z implantów ślimakowych w zakresie tego, jak wykorzystywać informacje słuchowe w sposób bardziej zbliżony do występującego u osób ze zdrowym słuchem. „Ponadto użyliśmy zaawansowanych narzędzi obliczeniowych do analizy obrazów mózgu, uzyskanych za pomocą technik neuroobrazowania, takich jak elektroencefalografia i funkcjonalny rezonans magnetyczny, aby zrozumieć, w jaki sposób mózg analizuje i koduje słuchowe informacje przestrzenne w różnych środowiskach”. Dodatkowo w trakcie projektu ALT przeprowadzono kilka badań pokazujących, w jaki sposób gry mogą przyczynić się do poprawy przestrzennej percepcji słuchowej tych osób. Niektóre gry mogą na przykład trenować zdolność lokalizacji dźwięku w poziomie (rozróżnianie dźwięków dochodzących z lewej i prawej strony), aby pomóc prawidłowo słyszącym osobom w codziennych zadaniach, takich jak rozpoznawanie niebezpiecznych sytuacji (zbliżający się samochód) za pomocą słuchu. Inne gry mogą poprawiać ich zdolność do nauki nowych fonemów w obcym języku. Co ciekawe, noworodki dysponują potencjałem, który umożliwia im rozróżnianie kontrastów fonicznych wszystkich języków. Ta zdolność przepada jednak bezpowrotnie przed ich pierwszymi urodzinami. Jeśli chodzi o bieżące badania, to nie zakończą się one wraz z projektem ALT. „Mamy nadzieję na kontynuowanie współpracy rozpoczętej dzięki temu stypendium, zarówno w obrębie UE, jak i z partnerami ze Stanów Zjednoczonych” – mówi Kopco. „Obecnie współpracujemy z naszymi austriackimi partnerami i nowym partnerem z Francji”. Kolejnym krokiem może być przygotowanie nowego grantu w ramach działania „Maria Skłodowska-Curie” w celu umożliwienia kontynuacji badań i efektywnej współpracy z krajami spoza UE.
Słowa kluczowe
ALT, mózg, słuch, słuchowy, słuchacze, osoby z upośledzeniem słuchu, komunikacja, dźwięki, słuch przestrzenny, sygnały akustyczne
