Ujawnienie roli limfocytów T pomocniczych folikularnych i ośrodka rozmnażania w obniżeniu skuteczności szczepionek u osób starszych
Szczepienia stymulują układ odpornościowy do produkcji przeciwciał oraz limfocytów T i B pamięci, które zapewniają ochronę przed późniejszym zakażeniem. U osób starszych odpowiedź immunologiczna na szczepienia jest bardziej ograniczona niż u osób młodszych, co zmniejsza produkcję ochronnych przeciwciał i komórek pamięci immunologicznej. W ramach finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych projektu TWILIGHT wykorzystano badania nad szczepieniami u ludzi oraz prace przeprowadzone na myszach w celu porównania odpowiedzi na szczepienie u młodszych i starszych osobników. „Stwierdziliśmy, że u starszych myszy i ludzi odpowiedź limfocytów T pomocniczych folikularnych i ośrodka rozmnażania po szczepieniu jest upośledzona. Jednak właściwa stymulacja może poprawić tę odpowiedź”, mówi Michelle Linterman z Instytutu Babraham (gospodarz projektu). Oprócz poddanego pod dyskusję stosowania imikwimodu do wzmacniania odpowiedzi immunologicznej zespół stwierdził również, że wzmocnienie mikrobiomu jelitowego u starszych myszy zwiększyło odpowiedź immunologiczną w ich jelitach, narządzie szczególnie podatnym na pogorszenie stanu wraz z wiekiem. Ustalenia te mają bezpośrednie znaczenie w kontekście walki z COVID-19: wiek jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka pogorszenia stanu zdrowia po przebyciu zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Zespół wykorzystał umiejętności i wiedzę zdobyte w ramach projektu TWILIGHT do oceny działania jednej z najlepszych szczepionek przeciw COVID u ludzi w starszym wieku oraz do określenia możliwości zwiększenia jej immunogenności w tej grupie wiekowej. Działania te są obecnie finalizowane w celu ich publikacji.
Znaczenie reakcji ośrodka rozmnażania
Ośrodek rozmnażania jest wyspecjalizowaną mikrostrukturą, która tworzy się w węzłach chłonnych oraz śledzionie i zawiera komórki odpornościowe, które reagują na zakażenie lub zaszczepienie. Te limfocyty B i T CD4+ współpracują ze sobą, aby wyprodukować długo żyjące komórki wydzielające przeciwciała oraz komórki pamięci, które mogą zapewnić ochronę przed późniejszym zakażeniem. Zespół projektu TWILIGHT był szczególnie zainteresowany jednym z tych typów komórek, z populacji limfocytów T CD4+, zwanym limfocytami T pomocniczymi folikularnymi (Tfh). Pomagają one limfocytom B w ośrodku rozmnażania zamienić się w limfocyty wydzielające przeciwciała i limfocyty B pamięci, aby móc zwalczać przyszłe zakażenia. Bez nich odpowiedź ośrodka rozmnażania nie może przerodzić się w działanie. Zespół projektu TWILIGHT odkrył, że jedną z przyczyn upośledzenia odpowiedzi na szczepienie jest właśnie otaczające mikrośrodowisko wiekowe, a nie związane z wiekiem zmiany w limfocytach Tfh i samych limfocytach B. „Było to dla nas zaskoczeniem i wpłynęło na sposób myślenia o tym problemie oraz na rodzaje analiz wymaganych do zrozumienia osłabienia tej funkcji wraz z wiekiem”. Oznacza to, że komórki, które tworzą to mikrośrodowisko – takie jak wrodzone komórki odpornościowe, komórki łącznotkankowe i same węzły chłonne – ulegają upośledzeniu wraz z wiekiem”, wyjaśnia Linterman. W ramach projektu TWILIGHT wykazano, że u starszych myszy komórki dendrytyczne, które normalnie dostarczają antygeny do limfocytów Tfh w celu wyzwolenia odpowiedzi immunologicznej, były upośledzone. Zespół stwierdził jednak, że można poprawić ten stan rzeczy, stosując imikwimod, który stymulował komórki dendrytyczne z powrotem do działania.
Zdrowy proces starzenia się
Ponieważ starzeniu się towarzyszy upośledzenie funkcjonalne układu odpornościowego, ogólna podatność na zakażenia staje się główną przyczyną zachorowalności i śmiertelności wśród osób starszych. Podczas gdy szczepienia okazały się skuteczne w zapobieganiu chorobom zakaźnym, zmniejszona odporność prowadzi, nawet przy dobrych programach szczepień, do wzrostu zapadalności osób starszych na choroby, którym można zapobiec. „Nasza wiedza może przyczynić się do poprawy skuteczności szczepień u osób starszych, umożliwiając nam zachowanie lepszego zdrowia i aktywności do końca naszego życia”, dodaje Linterman. Zespół pracuje nad głębszym zrozumieniem specyficznych zmian komórkowych i molekularnych, które zachodzą w mikrośrodowisku w starszym wieku.
Słowa kluczowe
TWILIGHT, odporność, COVID-19, limfocyty T pomocnicze folikularne, limfocyty Tfh, ośrodek rozmnażania, szczepionka, starzenie się, przeciwciała, limfocyty T, limfocyty B, choroba zakaźna