Innowacyjne modele akwaponiki wytyczają drogę do zrównoważonej akwakultury
Morze Czarne stwarza szereg wyjątkowych możliwości gospodarczych, jednak mieszkańcy tego regionu muszą mieć na uwadze konieczność zrównoważonego wykorzystywania zasobów morskich – w innym wypadku grozi im znaczący spadek ich dostępności w perspektywie długoterminowej. Jednym z rozwiązań tego wyzwania może być akwaponika – koncepcja zrównoważonej produkcji łączącej hodowlę ryb dla celów komercyjnych z hydroponiczną uprawą roślin. W uprawach akwaponicznych odchody ryb stanowią źródło składników odżywczych dla roślin i są wykorzystywane bezpośrednio lub po tym, jak bakterie przekształcą amoniak w nieorganiczne sole azotu. „Jedną z głównych zalet akwaponiki jest fakt, że dwa strumienie produkcyjne – hodowla ryb i uprawa warzyw – są realizowane wyłącznie dzięki dostarczeniu pokarmu dla ryb”, wyjaśnia Adrian Turek-Rahoveanu, koordynator projektu ECOFISH (Research on the potential conversion of conventional fish farms into organic by establishing a model and good practice guide) i wykładowca Uniwersytetu Nauk Agronomicznych i Weterynarii w Bukareszcie. „Produkcja warzyw staje się niezwykle wydajna dzięki stałemu zaopatrzeniu w wodę i składniki odżywcze. Warzywa mogą być również uprawiane w warunkach upraw pionowych, co pozwala na zmniejszenie zajmowanego przez nie obszaru. Co więcej, wówczas stosowanie pestycydów i środków chwastobójczych nie jest konieczne”. Najważniejszym wyzwaniem jest jednak to, że uprawy akwaponiczne wiążą się z wysokimi wstępnymi nakładami inwestycyjnymi, wymagają również specjalistycznej wiedzy. „Pracownicy zajmujący się takimi uprawami muszą posiadać know-how zarówno na temat ryb, jak i uprawianych roślin”, zauważa Turek-Rahoveanu. „Same uprawy wymagają z kolei nieustannej pracy pomp wodnych, co podnosi koszty energii elektrycznej”. Rozwiązanie tych problemów może przynieść regionowi olbrzymie korzyści ze względu na zwiększenie jego odporności na wynikające z globalnego ocieplenia problemy – susze oraz ograniczenie zasobów wodnych. „Systemy akwaponiczne nie są w żaden sposób uzależnione od środowiska bądź klimatu”, twierdzi. „Uprawy tego rodzaju są zakładane w przestrzeniach o kontrolowanej temperaturze, nie są również uzależnione od jakości gleby”, dodaje.
Akwakultura przyjazna dla środowiska
Biorąc pod uwagę powyższe korzyści, zespół projektu ECOFISH rozpoczął swoje prace z myślą o promowaniu upraw akwaponicznych w regionie, włączając w działania partnerów z Rumunii oraz innych państw. Prace badawcze w ramach projektu zostały zrealizowane dzięki wsparciu udzielonemu w ramach działania „Maria Skłodowska-Curie”. „Naszym celem było wsparcie przedsiębiorstw zajmujących się uprawami akwaponicznymi we wdrażaniu bardziej przyjaznych dla środowiska działań, by zwiększyć dzięki nim wydajność wykorzystywania zasobów oraz wartość dodaną produktów końcowych”, wyjaśnia Turek-Rahoveanu. By osiągnąć swoje założenia, zespół projektu zgromadził przedstawicieli instytucji badawczych oraz uczelni wyższych, którzy pracowali nad rozwojem platformy produkcji akwaponicznej. Naukowcy przeprowadzili również badania hodowli ryb w południowo-wschodnim regionie Rumunii, a ich rezultaty przełożyły się na realizowany w ramach projektu system recyrkulacji na potrzeby gospodarstw akwaponicznych. Model został opracowany z myślą o zaspokajaniu wymagań potencjalnych beneficjentów, wśród których można wymienić między innymi działających w regionie hodowców ryb, a także przedsiębiorców zainteresowanych możliwościami związanymi ze zrównoważoną akwakulturą. „Poza określeniem aspektów technologicznych, oceniliśmy również ryzyko gospodarcze oraz możliwości wykorzystania akwaponiki przez hodowców ryb stosujących tradycyjne metody w celu zwiększenia konkurencyjności swoich przedsiębiorstw”, dodaje Turek-Rahoveanu. Rezultaty tych prac zostały przedstawione w artykułach i dokumentach projektowych, między innymi w analizie wykonalności i opłacalności akwaponiki („Economic Feasibility Analysis in Aquaponics”). Od czasu publikacji założeń, model upraw akwaponicznych opracowany w ramach projektu trafił do wielu hodowców ryb w regionie, a także do lokalnych społeczności, które charakteryzują się możliwościami w zakresie hodowli ryb, raków i krewetek.
Przyszłość hodowli ryb
Konsorcjum projektu ECOFISH zamierza kontynuować prace nad rozwojem opracowanych przez siebie koncepcji. Dalsze badania, które mają nadzieję podjąć badacze, obejmą dogłębną analizę systemów recyrkulacyjnych w celu osiągnięcia jeszcze większej wydajności produkcji. Ich prace idealnie wpisują się w postanowienia deklaracji ministerialnej z Sofii z 2018 roku, której sygnatariusze wezwali państwa regionu Morza Czarnego do wdrożenia bardziej zrównoważonych systemów rybołówstwa i akwakultury. „Zespół badawczy uczestniczący w naszym projekcie opracowuje obecnie bardziej szczegółowe plany biznesowe dla gospodarstw akwaponicznych przyszłości w południowo-wschodnim regionie Rumunii”, zauważa Turek-Rahoveanu. „Jesteśmy przekonani, że opracowane innowacyjne rozwiązania przynoszą temu obszarowi znaczące korzyści gospodarcze i środowiskowe”. Jak dodaje koordynator, zespół ma przede wszystkim nadzieję, że projekt przyczyni się do stworzenia pierwszych akwaponicznych gospodarstw hodowlanych na terenie Rumunii: „Nasz projekt będzie miał w tym swój udział dzięki wsparciu i radom udzielonym przez nasze zespoły badawcze”.
Słowa kluczowe
ECOFISH, akwakultura, akwaponika, zrównoważona, morski, ryby, Morze Czarne
