Potrzeba bardziej przyjaznego podejścia do nieletnich noszących obrączki elektroniczne Jak pokazuje najnowsze badanie, systemy elektronicznej kontroli miejsca pobytu nie zawsze uwzględniają wystarczająco prawa dzieci. Gospodarka cyfrowa Społeczeństwo © Phoenixns, Shutterstock Zgodnie z najnowszymi doniesieniami naukowymi elektroniczna kontrola miejsca pobytu może przynosić szkodę nieletnim zmuszonym do noszenia obrączek elektronicznych, ponieważ system sądownictwa nie potrafi zastosować podejścia niezbędnego w przypadku dzieci. Badacze wspierani z działania „Maria Skłodowska-Curie” stwierdzili, że obrączki elektroniczne są inwazyjnym środkiem monitorowania, który ogranicza zaangażowanie dziecka w działania odpowiednie dla jego grupy wiekowej, a widoczność urządzenia nadawczego zwiększa ryzyko, że osoba je nosząca ostanie rozpoznana jako podlegająca kontroli sądowej. Zespół badawczy projektu TCBI działający na Uniwersytecie w Leeds (Zjednoczone Królestwo) wezwał do przeprowadzenia lepszej akwizycji danych na obszarze kraju oraz do wypracowania wspólnego dla różnych systemów sądowniczych w UE podejścia do stosowania urządzeń elektronicznej kontroli miejsca pobytu. Eszter Párkányi, stypendystka działania powiązana z projektem i pracująca pod kierunkiem Anthey Hucklesby, która w czasie trwania projektu zajmowała stanowisko profesora prawa karnego w Leeds stwierdza: „Badania wykazały, że procedury stosowane w różnych systemach sądowniczych różnią się pod względem zakresu, w jakim uwzględniają prawa dzieci”. Naukowcy sprawdzili działanie środków elektronicznej kontroli miejsca pobytu w trzech jurysdykcjach europejskich, w Anglii i Walii, na Węgrzech i w Holandii, i chociaż we wszystkich przypadkach wskazali pewne niedociągnięcia, udało się im także podać przykłady dobrych praktyk. Można do nich zaliczyć holenderski „model rehabilitacji”, który zakłada przeprowadzenie oceny kwalifikowalności dziecka do stosowania środków elektronicznej kontroli miejsca pobytu i daje dużą szansę wzięcia pod uwagę interesu dziecka. „W Holandii elektroniczna kontrola miejsca pobytu jest wykorzystywana zasadniczo jako część programu intensywnego nadzoru, którego celem jest zmiana zachowań i odstąpienie od tych niepożądanych. Proces podlega nadzorowi ze strony kuratorów specjalizujących się w pracy z młodzieżą.”, zauważa Hucklesby. Hucklesby stała wcześniej na czele europejskiego projektu porównawczego w zakresie zastosowania elektronicznej kontroli miejsca pobytu w kryminalnym systemie sądowniczym u osób dorosłych. Párkányi i Hucklesby zauważyły, że choć w wielu systemach sądowniczych w Europie korzysta się z elektronicznej kontroli miejsca pobytu w przypadku młodocianych, badania dotyczące jego wpływu na dzieci są bardzo ograniczone. Zespół badawczy przeanalizował stosowne przepisy prawa oraz obowiązujące zasady i przeprowadził wywiady z pracownikami i osobami decyzyjnymi w trzech jurysdykcjach. Rozmawiano także z dziećmi w wieku szkolnym w grupach zainteresowania i przeprowadzono wywiady z czterema młodocianymi, wobec których zastosowano elektroniczną kontrolę miejsca pobytu. Uczeni stwierdzili, że dzieci unikają sportów i aktywności w gronie rówieśników, jeśli nie są w stanie ukryć sporych rozmiarów nadajnika, nie chcą też, by ich koledzy wiedzieli o stosowanym wobec nich nadzorze. Párkányi dodaje: „Odnotowaliśmy wiele głosów opowiadających się za zmniejszeniem rozmiarów nadajników i wydłużeniem czasu pracy akumulatora, co znacznie poprawiłoby komfort osoby noszącej taką obrączkę”. Wszystkie trzy jurysdykcje zapewniają osobom nadzorowanym pomoc technologiczną świadczoną przez profesjonalistów, ale wsparcie koncentrujące się na dobrym samopoczuciu dziecka nie zawsze jest wymagane. Kraje powinny zadbać, by wsparcie dotyczyło wszystkich procedur i było świadczone przez wyspecjalizowanych pracowników zajmujących się wymierzaniem sprawiedliwości osobom nieletnim i ochroną dzieci, stwierdzają uczeni. Poprawnie stosowany system elektronicznej kontroli miejsca pobytu może zmniejszyć liczbę dzieci osadzonych w zakładach poprawczych oraz skrócić czas pobytu tam tych, które do takich zakładów trafią, tak w przypadku aresztu tymczasowego, jak i odbywania kary. Może również przyczynić się do uzyskiwania przepustek, wcześniejszego zwolnienia z zakładu karnego i usprawnić powrót do społeczeństwa. To korzystne z punktu widzenia prawa dziecka, ale także z powodu mniejszego narażenia dzieci na przemoc ze strony pracowników zakładów poprawczych, dorosłych więźniów i rówieśników oraz ograniczenie wysokiego poziomu samookaleczeń, jak stwierdza ONZ. „Chcemy promować wprowadzanie całościowego podejścia do stosowania systemów elektronicznej kontroli miejsca pobytu w różnych jurysdykcjach UE i zachęcić do dyskusji decydentów na poziomie krajowym”, podsumowuje Hucklesby. Słowa kluczowe TCBI, monitoring elektroniczny, obrączki elektroniczne, detekcja