Szukanie czynników skutecznie motywujących do zdrowszego odżywiania się
Skuteczne strategie mające na celu poprawę wyborów żywieniowych muszą być oparte na wiedzy, w jaki sposób konsumenci faktycznie podejmują decyzje dotyczące jedzenia. Wybory te są podejmowane pod wpływem złożonej kombinacji czynników, w tym indywidualnych motywów społeczno-demograficznych i psychologicznych. Mogą one obejmować kontekst kulturowy, wartości społeczne i aktywność osób z tej samej grupy. Istotny jest też wpływ szerszego środowiska, na przykład zależnie od tego, w jaki sposób przekazywane są informacje o żywieniu. Wspierany przez UE projekt CONSUMEHealth miał na celu poprawę zdrowych nawyków żywieniowych w oparciu o dowody dotyczące konsumentów. Badanie dotyczyło kluczowych kwestii, takich jak to, jakie informacje na temat żywności najlepiej przekazywać konsumentom i w jaki sposób. Uczeni analizowali także możliwe najlepsze predyktory zdrowych wzorców żywieniowych: indywidualne preferencje, poziom zaangażowania, oczekiwania lub wskaźniki demograficzne. „Rośnie zainteresowanie zmianą zachowań konsumentów poprzez zmianę »architektury wyboru«, np. poprzez uatrakcyjnienie etykiet zdrowej żywności lub zwiększenie dostępności informacji”, wyjaśnia stypendysta działania „Maria Skłodowska-Curie” Giovanni Sogari z Uniwersytetu w Parmie, będącego gospodarzem projektu. Wyniki CONSUMEHealth sugerują, że badacze zajmujący się problematyką żywności i żywienia powinni analizować nie tylko czynniki indywidualne, ale także aspekty społeczno-ekologiczne. Podczas przeprowadzonych częściowo w stołówkach kampusu uniwersyteckiego badań terenowych uczeni odkryli, że kluczowe jest promowanie regularnej aktywności fizycznej, oprócz odżywiania, gotowania i planowania posiłków. Sogari prezentuje na swojej stronie internetowej informacje dotyczące badań i szkoleń, a wykorzystanie narzędzi opartych na mediach społecznościowych umożliwiło bezpośrednią komunikację z interesariuszami.
Czynniki utrudniające i wspierające
W ramach badań jakościowych 77 amerykańskich i włoskich studentów zostało podzielony na 13 częściowo ustrukturyzowanych grup fokusowych. Do podziału wywiadów na kategorie wykorzystano oprogramowanie do oceny jakościowej o nazwie CAQDAS NVivo11 Plus. Dane te zostały następnie wprowadzone do modelu ekologicznego w celu powiązania indywidualnych i społecznych zachowań z uwarunkowaniami środowiskowymi. „Jako powszechne czynniki utrudniające zdrowe odżywianie się wskazano ograniczenia czasowe, niezdrowe przekąski, wygodę związaną ze spożywaniem śmieciowego jedzenia, stres oraz wysokie ceny zdrowej żywności. Czynnikami sprzyjającymi zdrowszym zachowaniom okazały się większa wiedza na temat żywności, planowanie posiłków, zaangażowanie w przygotowywanie posiłków i aktywność fizyczna”, mówi Cristina Mora, koordynatorka projektu. Wypróbowano techniki „nudge”, aby subtelnie nakierować uczestników na zdrowsze decyzje. Na przykład w punktach sprzedaży umieszczono specjalne komunikaty informujące o korzyściach płynących ze spożywania bogatych w błonnik produktów pełnoziarnistych. Badacze ustalili, że zwiększyły one częstotliwość wybierania makaronu pełnoziarnistego w porównaniu ze zwykłym. Stwierdzili też, że korzyści psychologiczne, takie jak zmniejszenie zmęczenia, miały większy wpływ niż informacje na temat zdrowia.
Przełożenie ustaleń na praktyczne rozwiązania
Pomimo popularyzacji zdrowszego stylu życia, a także zwiększonej wiedzy na temat tego, z czym się to wiąże, w ogólnym rozrachunku nawyki Europejczyków zmierzają w złym kierunku. W ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci radykalnie nasiliły się problemy zdrowotne o podłożu żywieniowym, takie jak otyłość, niektóre nowotwory i choroby przewlekłe, w tym cukrzyca typu 2. „Wyniki naszych badań mogą pomóc to zmienić. Eksperci ds. żywienia i dietetycy, pracownicy gastronomii i naukowcy zajmujący się zachowaniami konsumentów powinni podjąć współpracę w celu opracowania ukierunkowanych, długoterminowych strategii. Przykładem takich działań może być oparte na dowodach naukowych kształtowanie komunikatów zdrowotnych, dopasowujące opinie ekspertów do wiedzy i gotowości konsumentów”, dodaje Sogari. Zespół łączy obecnie różne dyscypliny, takie jak analiza sensoryczna, nauki społeczne i behawioralne, ekonomia i antropologia, aby lepiej zrozumieć procesy poznawcze związane z motywacją. Przyszłe badania powinny również skupić się na indywidualnych preferencjach w kontekstach związanych z jedzeniem i zakupami, takich jak miejsca pracy i restauracje, a także na różnych grupach docelowych, takich jak dzieci i osoby starsze.
Słowa kluczowe
CONSUMEHealth, zdrowe odżywianie, nudge, wybory żywieniowe, konsument, dieta, odżywianie
