Badanie niepaństwowych systemów wymiaru sprawiedliwości w Europie
Migracja i zmiany demograficzne przyczyniły się do powstania nowych równoległych systemów prawnych. Zespół finansowanego przez UE projektu TRANSNATIONALaw postanowił im się przyjrzeć, skupiając się przede wszystkim na ich korzeniach sięgających alternatywnych kurdyjskich praktyk prawnych, które nie są związane z tradycją europejską ani islamską. Badacze przeprowadzili studia przypadków w dwóch miastach – Berlinie (Niemcy) i Diyarbakırze (Turcja) – koncentrując się na powiązaniach i wzajemnych zależnościach pomiędzy dwoma niepaństwowymi mechanizmami rozwiązywania sporów. Zespół starał się ustalić, kiedy, dlaczego i jak osoby w obu kontekstach etnograficznych korzystały z sądów niepaństwowych. Przedmiotem badań był także wpływ sądów na rolę płci w społeczeństwie. „Nasze badanie skupiało się na sposobach orzekania nieoficjalnych kurdyjskich sędziów i wpływie ich decyzji na kobiety, zarówno pozytywnym, jak i negatywnym”, wyjaśnia Latif Tas, stypendysta działania „Maria Skłodowska-Curie” ze School of Oriental and African Studies (SOAS) działającej przy Uniwersytecie Londyńskim. W ramach badań Tas odwiedził sądy powszechne i kobiece w wielu kurdyjskich miastach w Turcji i Europie, osobiście obserwując setki nieoficjalnych spraw sądowych i przeprowadzając dużo wywiadów.
Niepaństwowe systemy sądownicze
Tas ustalił, że ponad połowa spraw w tych miastach jest rozstrzygana poza sądami państwowymi i bez wiedzy państwa. W Turcji i Niemczech społeczność musi ukrywać wszystkie działania sądów nieoficjalnych, wyjaśnia badacz. Prawie wszystkie spory rozstrzygane są potajemnie, a kary wymierzane są bez informowania państwa lub jakiegokolwiek związku z nim, co czasami wynika z konfliktów pomiędzy społecznościami a państwem. W Turcji na przykład rosnące podziały prowadzą do coraz powszechniejszego korzystania z sądów niepaństwowych. „Moje badania i niedawno opublikowany Raport Komisji Europejskiej w sprawie Turcji z 2020 roku potwierdzają, że dysfunkcyjny i silnie upolityczniony turecki system prawny, a także wszechobecna korupcja mająca znaczenie gospodarcze i prawne, osłabiły zaufanie ludzi do instytucji państwowych”, mówi Tas pełniący rolę koordynatora projektu TRANSNATIONALaw. Niektórzy decydują się na korzystanie z niepaństwowych systemów ze względu na koszty lub komplikacje związane z oficjalnymi sądami. „Skoro prawnik żąda ponad 1 000 euro za spisanie testamentu, a prosta sprawa toczy się w sądzie państwowym przez wiele lat i sporo kosztuje, to ludzie zaczynają poszukiwać innych rozwiązań”, dodaje.
Relacje płci
Badacze z projektu TRANSNATIONALaw odkryli, że wiele praktyk ma w dużej mierze charakter świecki, a udział i równość płci ma kluczowe znaczenie, czego przykładem jest wiele społeczności bezpaństwowych Kurdów w Turcji. Zgodnie z kurdyjską praktyką demokratycznej autonomii na każde stanowisko odbywają się wybory, którym współprzewodniczą jedna kobieta i jeden mężczyzna. W społecznościach tych wykształcił się ponadto autonomiczny system wymiaru sprawiedliwości dla kobiet. „Te autonomiczne szczeble i organizacje są ze sobą połączone i razem tworzą piramidową sieć powiązań”, wyjaśnia Tas.
Następne kroki
Projekt doprowadził do powstania nowych pytań i potwierdził, że temat ten wymaga dalszych badań. „Musimy bliżej przyjrzeć się powiązaniom pomiędzy sądami niepaństwowymi a różnymi nieformalnymi działaniami, także gospodarczymi”, podsumowuje Tas.
Słowa kluczowe
TRANSNATIONALaw, prawny, system, niepaństowy, kurdyjskie, kobiety, płeć, demokracja
