Wykorzystanie bakteriofagów do walki z antybiotykoopornymi bakteriami
Każdego roku ponad pół miliona ludzi umiera z powodu infekcji spowodowanych bakteriami wielolekoopornymi. Jeszcze bardziej niepokojące jest to, że na 2050 rok WHO przewiduje 10 milionów zgonów. Terapia fagowa, czyli leczenie z wykorzystaniem bakteriofagów, to obiecujące rozwiązanie, w którym do zwalczania nowych szczepów bakterii mogą zostać wykorzystane specjalnie wybrane wirusy. Philippe Rousseau, dyrektor operacyjny Pherecydes Pharma, firmy koordynującej finansowany przez UE projekt PhagoPROD, mówi: „Podstawowym celem projektu było opracowanie procesów produkcji fagów w zgodzie ze standardami Dobrej Praktyki Produkcyjnej (ang. Good Manufacturing Practice, GMP)”. Pomysł polegał na zaadaptowaniu tych metod przez wykwalifikowanych, wybranych wcześniej podwykonawców, aby mogli oni produkować partie fagów zgodnie z GMP na potrzeby badań klinicznych i programów wczesnego dostępu, by móc leczyć więcej pacjentów. W ramach tych programów pacjenci, zwłaszcza ci cierpiący na choroby zagrażające życiu, zyskują dostęp do leków jeszcze przed ich zatwierdzeniem.
I wtedy pojawia się fagogram
Badacze z firmy Pherecydes Pharma opracowali produkty fagowe uzyskiwane przez oczyszczanie i rozmnażanie naturalnych fagów. Zwalczają one główne szczepy oporne na antybiotyki, które stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego na całym świecie: Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, znany jako oporny na metycylinę S. aureus lub MRSA, i Escherichia coli. W poszukiwaniu precyzyjnej terapii fagowej zespół projektowy uwzględnił również cel opracowania nowej wersji procesu produkcyjnego i narzędzi, tzw. fagogramu, który mierzy aktywność różnych fagów wobec szczepu bakterii występującej u pacjenta. Fagogram umożliwia leczenie dostosowane do pacjentów, co oznacza, że będą im podawane tylko wirusy aktywne wobec danego szczepu. Podczas opracowywania sposobu leczenia przeprowadza się diagnostykę laboratoryjną aktywności fagów wobec bakterii w celu określenia, które z nich zostaną podane pacjentowi. Badania są w toku, a zespół pracuje nad optymalizacją fagogramu, równolegle dostosowując produkcję do wymagań GMP. „Naszym dodatkowym celem jest opracowanie nowej wersji naszego narzędzia do tworzenia fagogramu, aby móc przebadać więcej próbek szybciej i bliżej pacjenta”, dodaje Rousseau.
Przezwyciężanie problemów
Przy tak ambitnym projekcie trwającym ponad 3 lata pojawiło się wiele wyzwań, którym naukowcy musieli sprostać. „Jednym z głównych problemów, które musieliśmy przezwyciężyć, było przestrzeganie wytycznych Europejskiej Agencji Leków dotyczących CMC (ang. Chemistry, Manufacturing, and Controls) – badań przedklinicznych z obszarów chemii, wytwarzania i kontroli dotyczących procesu”, wyjaśnia Rousseau. Wszystkie etapy cyklu rozwoju leku po jego odkryciu uwzględniają CMC. Podczas przedklinicznego rozwoju leku waliduje się odpowiednie metody analityczne w celu monitorowania produktu. Aby temu sprostać, naukowcy musieli na nowo opracować pewne procesy produkcyjne, przygotować od podstaw nowe kontrole i zebrać zróżnicowaną grupę podwykonawców, którzy byliby w stanie produkować partie fagów zgodnie z GMP. Ponadto w kwestii pozyskania fagów zgodnych z narzuconymi standardami musieli polegać na podwykonawcach w stopniu większym niż początkowo zakładano. Wiązało się to z poszukiwaniem, wyborem i szkoleniem podwykonawców przy jednoczesnym zatrzymaniu know-how w firmie. Rousseau jest zadowolony z dotychczasowego przebiegu projektu i podsumowuje: „Jesteśmy przekonani, że będziemy w stanie dostarczyć partie fagów zgodne z GMP, aby rozwinąć opracowany proces precyzyjnej terapii fagowej. W końcu zaoferujemy pacjentom nowe możliwości leczenia dostosowane do ich potrzeb”.
Słowa kluczowe
PhagoPROD, fagi, GMP, fagogram, fagoterapia, wirusy, oporność na antybiotyki
