Odkrywanie historii Egiptu zapisanej w tekstyliach
Pomiędzy IV a VIII wiekiem n.e. w Egipcie zaszły poważne zmiany polityczne, społeczne i religijne, związane nie tylko z podziałem Cesarstwa Rzymskiego, ale także podbojem przez Persów, a w końcu Arabów. Zespół projektu MONTEX, realizowanego dzięki wsparciu z działania „Maria Skłodowska-Curie”, chciał lepiej zrozumieć społeczeństwo egipskie w tych trudnych czasach, w tym celu analizując produkcję tekstyliów. „Produkcja tekstyliów była jedną z najważniejszych gałęzi egipskiej gospodarki w tamtym okresie”, wyjaśnia stypendystka Maria Mossakowska-Gaubert, badaczka z Ośrodka Badań nad Tekstyliami (CTR) instytutu Saxo Institute przy Uniwersytecie Kopenhaskim. Badania koncentrowały się na środowisku klasztornym, jako że mnisi i mniszki pochodzili z różnych grup społecznych, a ich wyuczone zawody i codzienne czynności były dobrym odzwierciedleniem stylu życia osób świeckich.
Przędzenie wełny? Tylko dla kobiet!
Mossakowska-Gaubert i koordynatorka projektu Marie-Louise Nosch z Saxo Institute przeprowadziły analizę dowodów archeologicznych, źródeł ikonograficznych oraz źródeł pisanych, zarówno literatury, jak i dokumentów, w języku greckim i koptyjskim. „Dzięki takiemu interdyscyplinarnemu badaniu udało nam się znaleźć nowe elementy układanki dotyczącej gospodarczej i społecznej historii Egiptu”, mówi Mossakowska-Gaubert. Jednym z najważniejszych rezultatów prac było zrozumienie wpływu płci i struktury wspólnoty na podział pracy w produkcji tekstyliów. Na przykład, wygląda na to, że wszyscy członkowie wspólnoty mogli brać udział w uprawie lnu, hodowli owiec i przygotowaniu włókien. Jednak sposób organizacji czynności związanych z przędzeniem był inny w różnych wspólnotach. W klasztorach mieszanych szyciem ubrań z lnu i innych tkanin zajmowali się mnisi-tkacze, a mniszki zajmowały się wytwarzaniem własnych lnianych tunik i innych elementów odzieży oraz przędzeniem lnu. Z kolei w klasztorach żeńskich produkowano wełniane ubrania i koce dla całej wspólnoty. „Jednak mnisi żyjący w małych klasztorach oraz pustelniach sami zajmowali się przędzeniem lnu, ale nigdy wełny”, wyjaśnia Mossakowska-Gaubert. „Przędzenie wełny było uważane za pracę typowo kobiecą w przeciwieństwie do przędzenia lnu, które mogło być wykonywane zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn. Za to badania wskazują, że przędzeniem włosia koziego zajmowali się wyłącznie mnisi”.
Społeczna rola odzieży
Realizacja projektu MONTEX pomogła naukowcom odpowiedzieć na kilka pytań dotyczących społecznej roli odzieży. „Mnisi zakładali formalne szaty na specjalne okazje, a w ciągu dnia i do spania nosili »normalne« ubrania”, dodaje Mossakowska-Gaubert. „Dzięki projektowi MONTEX możemy odtworzyć historię formalnych szat noszonych przez egipskich mnichów i egipskie mniszki w okresie od IV do VIII wieku – od ich pojawienia się, przez ewolucję, aż po możliwe wariacje”. Innym rezultatem projektu jest nowa wiedza na temat rodzajów wykorzystywanych krosien tkackich. „Mnisi najprawdopodobniej używali pionowego krosna osadzonego w ziemi lub podłodze do tkania całunów oraz mniejszego krosna do wytwarzania wstęg i okazjonalnie tunik dla małych dzieci, zamawianych przez osoby świeckie”, wyjaśnia Mossakowska-Gaubert. W jednym ze źródeł ikonograficznych i na papirusach z okresu panowania Rzymu zespół projektu odkrył krosno wprawiane w ruch za pomocą nóg. Jak dotąd badacze pomijali możliwość wykorzystywania takiego krosna w Egipcie. To odkrycie, wraz z pozostałymi rezultatami projektu, powinno zainteresować filologów, papirologów, archeologów i historyków.
Słowa kluczowe
MONTEX, egipski, tekstylia, mnisi, mniszki, klasztorny, krosno, wełna, przędzenie, len, Egipt rzymski, Egipt bizantyński, płeć
