Bezpieczna, skuteczna i niedroga szczepionka przeciwko wirusowi Zika
Obecność wirusa Zika, przenoszonego na ludzi głównie poprzez ukąszenie zakażonego komara z rodzaju Aedes, odnotowano w 87 krajach. Jednak pomimo nowych informacji na temat występowania tego wirusa, jego rozpowszechnienia i sposobów przenoszenia, brak jest przeciw niemu jakiejkolwiek specyficznej metody leczenia czy szczepionki. Ze względu na brak szczepionki skupiono się na alternatywnych środkach zapobiegawczych. Takie alternatywne środki charakteryzują się jednak zarówno swoją problematyczną naturą, jak i tylko częściową skutecznością. W związku z tym kiedy w 2016 roku w Ameryce Południowej wybuchła duża epidemia wirusa Zika, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała opracowanie szczepionki przeciwko temu wirusowi za jeden z głównych priorytetów. Odpowiedzią na wezwanie WHO jest finansowany ze środków UE projekt ZIKAVAX. „Naszym celem było opracowanie bezpiecznej, skutecznej i niedrogiej szczepionki zapobiegającej zakażeniu wirusem Zika”, mówi Nicola Viebig, dyrektor naukowa w ramach inicjatywy European Vaccine Initiative.
Obiecujące wyniki
Aby osiągnąć ten cel, badacze wykorzystali technologię platformy do dostarczania szczepionek opartej na wektorze szczepionki przeciwko odrze (ang. measles vaccine, MV). Wykazano dowód zasadności użycia platformy u ludzi oraz przedkliniczne wyniki w zakresie jej szybkiej adaptacji i skuteczności w odniesieniu do różnych patogenów. Na początek naukowcy z powodzeniem przebadali ponad 40 antygenów wirusa Zika i wybrali trzy z nich do dalszych prób na modelach zwierzęcych. Te potencjalne rekombinowane szczepionki przeciwko odrze i wirusowi Zika (MV-ZIKV) poddano ocenie pod względem immunogenności i skuteczności ochronnej, najpierw na modelu zakażenia wirusem Zika myszy, a następnie zwierząt z rzędu naczelnych. Zarówno model zakażenia kontrolnego myszy, jak i zwierząt z rzędu naczelnych, zostały poddane dalszej standaryzacji i udoskonaleniu przez konsorcjum projektu ZIKAVAX. „W oparciu o wyniki badań jedną z potencjalnych szczepionek wybrano do oceny w ramach zakażenia kontrolnego zwierząt z rzędu naczelnych pod kątem immunogenności i skuteczności, w porównaniu ze szczepionką kontrolną i szczepionką MV-ZIKV pierwszej generacji”, wyjaśnia Frédéric Tangy, dyrektor ds. badań w Francuskim Narodowym Centrum Badań Naukowych i kierownik wydziału genomiki wirusowej i szczepień w paryskim Instytucie Pasteura. „Po uzyskaniu obiecujących wyników w przedklinicznych modelach zwierzęcych wybrany kandydat na szczepionkę został przekazany do dalszego rozwoju klinicznego”, dodaje Roger Le Grand, dyrektor działu badań IDMIT. Szczepionkę wyprodukowano zgodnie z zasadami dobrej praktyki produkcyjnej i poddano ocenie w badaniach toksyczności po podaniu wielokrotnym u zwierząt z rzędu naczelnych. Stabilność szczepionki wykazano w ciągu 24 miesięcy, a pierwsze badanie kliniczne I fazy na ludziach w celu wykazania bezpieczeństwa i immunogenności kandydatów na szczepionkę MV-ZIKV u 48 dorosłych ochotników przeprowadzono w Austrii. „Dane z badania klinicznego I fazy wskazują, że kandydat na szczepionkę był dobrze tolerowany i wywoływał reakcje immunologiczne, które są obecnie poddawane dalszej ocenie”, zauważa Katrin Ramsauer, dyrektor naukowa w www.themisbio.com (Themis Bioscience).
Tworzenie skutecznej i niedrogiej szczepionki
Według Viebig głównym utrudnieniem w opracowywaniu szczepionek przeciwko wirusowi Zika był brak odpowiednich zwierzęcych modeli zakażenia kontrolnego. „W ramach projektu ZIKAVAX opracowano modele zakażenia kontrolnego wirusem Zika nie tylko na myszach, ale, co ważniejsze, na zwierzętach z rzędu naczelnych, gatunkach bardzo istotnych w kontekście badań nad zakażeniami wirusem Zika i związanymi z nimi interwencjami”, mówi. „Stanowi to duży krok na drodze do opracowania szczepionki”. Model zakażenia kontrolnego opracowany w ramach projektu zostanie udostępniony innym badaczom z sektora publicznego i prywatnego. „Już samo to pozwoli rozwiązać problem, który do tej pory stanowił główną przeszkodę w procesie opracowywania szczepionek i znacznie zwiększy szanse na opracowanie skutecznych szczepionek w jak najbardziej opłacalny sposób”, podsumowuje Viebig.
Słowa kluczowe
ZIKAVAX, Zika, szczepionka, wirus, model zwierzęcy, zakażenie, European Vaccine Initiative, odporność, badanie kliniczne
