Z fragmentów kości reniferów wyłania się obraz ludzkiej działalności w epoce paleolitu
Od lat 50. XX wieku zasięg migracji reniferów pozostaje w archeologii prehistorycznej powracającą kwestią, nad którą toczy się wieloletnia debata. W epoce lodowcowej renifery tundrowe (Rangifer tarandus) były jednym z kluczowych, reprezentatywnych gatunków europejskiego paleolitu – zwłaszcza kultury magdaleńskiej, ostatniej kultury paleolitycznej. Częste występowanie szczątków reniferów na francuskich stanowiskach archeologicznych z tego okresu, z lokalnymi i sezonowymi odchyleniami, sugeruje, że grupy łowców-zbieraczy były w dużym stopniu uzależnione od tego surowca zwierzęcego. Główna badaczka projektu EmorphProject, Ana Galán López, jest pracowniczką naukową Francuskiego Narodowego Centrum Badań Naukowych działającą na Uniwersytecie w Tuluzie. „Środowiska plejstoceńskie nie mają współczesnych odpowiedników. Jednak w ramach innych badań ekomorfologicznych zaproponowano powiązanie między przemieszczającym się lub osiadłym trybem życia a funkcjonalną morfologią kości kończyn różnych taksonów”, mówi.
Strategie mobilności a ich związek z typem siedliska
Galán López wyjaśnia, że w ramach badań udało się wykazać, iż możliwe jest zbadanie związku między ekologiczną rolą osobnika a jego anatomicznymi adaptacjami, nawet jeśli taksony, których to dotyczy, różnią się od ich współczesnych odpowiedników. „Dzięki współczesnym danym etologicznym wiemy, że populacje reniferów przyjmują różne strategie mobilności, skorelowane z typem siedliska i gęstością populacji. Migracje na długie dystanse mają zwykle miejsce w tundrze i stepie, podczas gdy zwierzęta żyjące w lesie lub w jego pobliżu pokonują krótsze odległości w porównaniu z tymi, które żyją w tundrze”.
Odczytywanie informacji
Członkowie kultury magdaleńskiej byli w dużym stopniu uzależnieni od reniferów, przez co zyskują one kluczowe znaczenie dla odtworzenia ludzkich strategii przetrwania, mobilności czy potencjalnych wyborów technologicznych. Jak jednak możemy odczytać wiadomości, które po sobie pozostawiły? „Interesowały mnie kości metapodialne kończyn dolnych, ze względu na ich specjalizację i wydłużenie u ssaków parzystokopytnych. Wykorzystaliśmy je do oceny wielkości ciała, zachowań ruchowych i preferencji siedliskowych”, dodaje. Galán López, która otrzymała wsparcie w ramach działania Maria Skłodowska-Curie, rozpatrywała dwa podejścia do badanego tematu. Po pierwsze morfometrię geometryczną, która polega na badaniu przekrojów poprzecznych kości, w tym przypadku tych, które tworzą kończynę dolną, zwanych kośćmi metapodialnymi, w celu zbadania ich struktury i kształtu. W tym celu wykorzystała tomografię komputerową do wykonania zdjęć przekroju poprzecznego kości. Po drugie uczenie maszynowe i pomiary liniowe. Techniki uczenia maszynowego zaczęły być ostatnio stosowane w dziedzinie zooarchaeologii, znajdując zastosowanie w klasyfikacji. „Najważniejszą cechą tej metody jest nie tylko jej wysoka dokładność w zakresie określania wzorców mobilności, ale również to, że pozwala ona na ich komputerową klasyfikację, znacznie zmniejszając subiektywność”.
Zrozumienie związku między przemieszczaniem się reniferów a działalnością człowieka
Dzięki zastosowaniu tych referencyjnych ram wstępne badania przeprowadzone na korpusie stanowisk z okresu magdaleńskiego w południowo-zachodniej Francji wskazują na istnienie populacji reniferów przemieszczających się na duże odległości. „Wyniki te przybliżą nam kwestię przetrwania w społecznościach łowców-zbieraczy, umożliwiając lepsze rozróżnienie między decyzjami dotyczącymi ograniczeń środowiskowych a decyzjami odnoszącymi się do wyborów kulturowych”, wyjaśnia Galán López.
Słowa kluczowe
EmorphProject, plejstocen, paleolit, epoki lodowcowe, renifer, Rangifer tarandus, magdaleński, morfometria geometryczna, uczenie maszynowe
