Algorytmy zmieniają nasze nawyki związane z czytaniem wiadomości. Czy powinniśmy się martwić?
Większość z nas zna aż za dobrze przeciążenie informacjami. Ale czy w coraz bardziej spolaryzowanym społeczeństwie nie zachodzi ryzyko, że czytanie tylko tego, co nas interesuje, w wyselekcjonowanych wstępnie źródłach, podsyca płomienie selektywnego uprzedzenia i wyłącza zdolność widzenia obu stron problemu? Celem projektu PersoNews (Profiling and targeting news readers – implications for the democratic role of the digital media, user rights and public information policy), wspieranego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych było zbadanie wpływu, jaki na rolę mediów cyfrowych w społeczeństwie ma personalizacja, oraz wskazanie sposobu oceny tego zjawiska. Kto kontroluje algorytmy stojące za treściami, które widzimy? Jakie prawa mają użytkownicy? Jak personalizacja wpływa na zaufanie? Głowna badaczka projektu, Natali Helberger, jest wybitną profesor uniwersytecką prawa i technologii cyfrowej, ze szczególnym uwzględnieniem sztucznej inteligencji, na Uniwersytecie Amsterdamskim.
Miecz obosieczny
„Ludzie chcą być lepiej doinformowani, tak w kwestii jakości, jak i trafności wiadomości. Jednocześnie interesuje ich różnorodność rekomendacji”, zauważa Helberger. Wiele istniejących systemów polecających wiadomości zostało zaprojektowanych tak, aby wyświetlać treści pasujące do preferencji użytkownika i utrzymywać je w witrynie dłużej, aby zwiększyć możliwość kierunkowania reklam. „Takie cele algorytmu rekomendacji wiadomości są jak najbardziej uzasadnione, ale należy pamiętać, że są one krótkoterminowe i często wypływają z dbałości o finanse, a nie z perspektywy społecznej. Innymi słowy, nie uwzględniają roli, jaką w zróżnicowanym i zdrowym krajobrazie medialnym mogą odgrywać polecenia”, mówi Helberger. Wyjaśnia, że ogromny potencjał mają algorytmy polecania wiadomości, które nie ograniczają się do zwykłego podsuwania kolejnych wypustów „tego samego” czy nie próbują wyłącznie zwiększyć liczby kliknięć i podnieść sprzedaż. Przy projekcie współpracowali ze sobą uczeni specjalizujący się w prawie, komunikacji, dziennikarstwie i sztucznej inteligencji. Starali się oni opracować kompleksowy obraz personalizacji wiadomości z perspektywy użytkownika, serwisów informacyjnych, społeczeństwa i prawa. Zespół opracował ankiety i badania w grupach fokusowych, aby zrozumieć, w jaki sposób użytkownicy postrzegają i doświadczają personalizacji wiadomości oraz jakie są ich obawy i oczekiwania. Aby uzyskać wgląd w priorytety dostawców, zespół projektu PersoNews zaprojektował wywiady z profesjonalistami z serwisów informacyjnych. „Wnioski z tego badania wpłynęły na prace, jakie prowadziliśmy nad zdefiniowaniem rodzącej się etyki algorytmicznej w dziennikarstwie”, dodaje Helberger. „Empiryczne spostrzeżenia dotyczące postaw użytkowników pomogły nam w przeanalizowaniu podstaw prawnych w zakresie wykorzystania przepisów do rozwiązywania obaw użytkowników, na przykład kwestii dotyczących danych osobowych i prywatności. Udało się nam także przygotować pewne koncepcje sposobów zwiększenia różnorodności w poleceniach”.
Manifest medialny
Przez cały czas trwania projektu zespół współpracował z dziennikarzami, redaktorami i naukowcami zajmującymi się badaniem danych z organizacji, takich jak brytyjska stacja BBC, europejska grupa RTL, belgijska stacja VRT, niemiecka ZDF, a także z gazetami, takimi jak niderlandzkie Volkskrant i Het Financieele Dagblad. „Badania prowadzone w czasie trwania projektu, dotyczące prawa i polityki w zakresie praw użytkowników i regulacji mediów, są naszym głosem w trwających obecnie debatach na temat odpowiedzialnego wykorzystywania sztucznej inteligencji w mediach. Podzieliliśmy się tymi spostrzeżeniami z decydentami, takimi jak Komisja Europejska, Rada Europy i rządy narodowe w Kanadzie, Niemczech, Niderlandów, Norwegii i Zjednoczonym Królestwie”, mówi Helberger. Wśród innych wyników projektu PersoNews znajduje się wielokrotnie nagradzany artykuł opisujący rolę polecania wiadomości dla demokracji. Artykuł ten stał się podstawą do zaproszenia do dalszych badań i dał początek kilku projektom dotyczącym modelu „różnorodnego polecania”. Dał także podstawę dla manifestu Schloss Dagstuhl opracowanego przez światową grupę ekspertów w tej dziedzinie.
Słowa kluczowe
PersoNews, personalizacja, media, algorytmy, demokracja, dziennikarstwo, media cyfrowe, sztuczna inteligencja
