Narzędzia oparte na DNA wspomogą dochodzenia w miejscach zbrodni
Dowody w postaci DNA są często wykorzystywane w sądach w celu powiązania podejrzanych z miejscami zbrodni oraz uniewinnienia osób niesłusznie skazanych za przestępstwa, których nie popełniły. Nowoczesne techniki gromadzenia i analizy próbek DNA charakteryzują się wysoką wiarygodnością i rzetelnością. Największym ograniczeniem w ich stosowaniu pozostaje jednak fakt, że stosowane w kryminalistyce standardowe metody profilowania na podstawie DNA opierają się na podejściu porównawczym. Oznacza to, że próbki DNA zebrane w miejscu zbrodni muszą zostać porównane z próbką referencyjną pochodzącą od znanego podejrzanego lub próbkami pobranymi od wszystkich przestępców, zgromadzonych w kryminalistycznej bazie danych DNA. Brak możliwości dopasowania próbki DNA z miejsca przestępstwa do próbek referencyjnych może jednak spowodować, że dana sprawa pozostanie nierozwiązana, choć dostępne jest DNA pochodzące od podejrzanego. „W takich sytuacjach doskonale sprawdzi się technika fenotypowania DNA, wyjaśnia Manfred Kayser, koordynator projektu VISAGE z ramienia Centrum Medycznego Uniwersytetu Erazma w Niderlandach. „Technika ta może dostarczyć informacji o widocznych cechach nieznanego sprawcy, który pozostawił próbkę DNA na miejscu zbrodni, takich jak wygląd fizyczny, pochodzenie biogeograficzne i wiek podejrzanego. Dzięki temu można przeprowadzić następie standardowe kryminalistyczne profilowanie DNA na zmniejszonej grupie podejrzanych, aby dowiedzieć się, do kogo należała próbka znaleziona na miejscu przestępstwa”.
Fenotypowanie DNA w służbie kryminalistyki
Zespół projektu VISAGE skupił się na zwiększeniu użyteczności techniki fenotypowania DNA dla specjalistów zajmujących się badaniem miejsc zbrodni. Badaczom udało się osiągnąć ten cel dzięki zwiększaniu poziomu szczegółowości, dokładności i niezawodności tej techniki oraz ograniczeniu do minimum liczby wymaganych czynności technicznych. Zespół projektowy rozpoczął badania od identyfikacji nowych znaczników genetycznych pozwalających na przewidywanie wyglądu i pochodzenia podejrzanego, a także znaczników epigenetycznych pozwalających na ustalanie wieku na podstawie różnych tkanek. Następnie do analizy tych predyktorów opartych na DNA wykorzystano technologię laboratoryjną opartą na technice masowo paralelnego sekwencjonowania. W wyniku tych prac powstał prototypowy zestaw narzędzi VISAGE Toolkit, w którego skład wszedł pełen wachlarz narzędzi laboratoryjnych pozwalających na przewidywanie wyglądu, pochodzenia i wieku na podstawie DNA podejrzanego. Wszystkie te narzędzia zostały zweryfikowane w zastosowaniach kryminalistycznych i wdrożone do codziennych procedur. W ramach prac powstało także oprogramowanie pozwalające na interpretację zgromadzonych danych genetycznych. Takie rozwiązanie pozwala na uzyskiwanie szacunkowych prawdopodobieństw różnych kategorii cech wyglądu oraz pochodzenia, a także przybliżonego wieku podejrzanego. „Opracowaliśmy również zalecenia dotyczące etycznego i społecznie odpowiedzialnego sposobu wykorzystania fenotypowania DNA w kryminalistyce”, dodaje Kayser.
Badania miejsc zbrodni
Praktyczne narzędzia opracowane w ramach projektu pomogą badaczom miejsc zbrodni w konstruowaniu dokładniejszych szkiców i portretów potencjalnych sprawców na podstawie pozostawionych przez nich śladów DNA. „Im bardziej szczegółowy i dokładny będzie opis wyglądu, pochodzenia i wieku potencjalnego podejrzanego na podstawie DNA z miejsca zbrodni, w tym większym stopniu dane te będą użyteczne dla organów ścigania”, dodaje Kayser. „Ograniczenie liczby potencjalnych sprawców pozwoli na prowadzenie bardziej efektywnych dochodzeń skupiających się na właściwych poszlakach”. Sprawdzone narzędzia mogą być już wykorzystywane w rzeczywistych dochodzeniach przez wyspecjalizowane laboratoria, które posiadają odpowiednie akredytacje do stosowania niekomercyjnych badań DNA. Dalsze prace skupią się na przekształcanie tych narzędzi w produkty komercyjne dostępne na rynku dzięki współpracy z przedsiębiorstwami działającymi w branży. „Konieczne jest także przeprowadzenie dodatkowych badań w celu znalezienia dokładniejszych znaczników DNA”, wyjaśnia Kayser. „To pozwoli zwiększyć przydatność tej technologii w jeszcze większym stopniu”. Kayser uważa, że rezultaty projektu VISAGE przyczynią się w znaczący sposób do popularyzacji techniki fenotypowanie DNA w kryminalistyce. Opracowane przez badaczy materiały, w tym między innymi zalecenia dotyczące sposobu stosowania tej technologii w sposób etyczny i odpowiedzialny społecznie, mogą doprowadzić do zalegalizowania fenotypowania DNA w kryminalistyce w kolejnych państwach. „Technika fenotypowania DNA pozwala na rozwiązywanie wielu dotychczas niewyjaśnionych spraw”, dodaje badacz. „Mamy nadzieję, że nasze prace przyczynią się do rozwiązania większej liczby takich spraw w przyszłości oraz popularyzacji techniki fenotypowania DNA w kolejnych krajach”.
Słowa kluczowe
VISAGE, DNA, kryminalistyka, kryminalne, fenotypowanie, genetyka, policja, przestępczość
