Gwarantowanie etyczności strategii i technik zwalczania terroryzmu
Zwalczanie terroryzmu to zadanie, które z konieczności jest realizowane wspólnie przez policję, wojsko i agencje wywiadowcze, a także podmioty niezwiązane z bezpieczeństwem. Wiążą się z nim trudne pytania natury etycznej, dotyczące na przykład sposobów na ratowanie ludzkiego życia bez łamania praw człowieka. W związku z prowadzeniem tego typu działań rodzą się zwykle pytania nie tylko o to, które strategie i techniki są skuteczne, ale też które z nich są spójne z wartościami liberalnych demokracji i dopuszczalne w ramach ich systemów prawnych. Zespół projektu GTCMR, wspieranego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych, przedstawił analizy etyczne, przyczyniając się do rozwoju nowej dziedziny badającej kwestie etyczne w kontekście zwalczania terroryzmu. „Badanie to pozwoliło nam określić warunki, w których pewne działania związane ze zwalczaniem terroryzmu mogą naruszać prawa, ale są uzasadnione z etycznego punktu widzenia”, wyjaśnia Seumas Miller, główny badacz. „Co ważne, nakreśliliśmy znaczenie ustanowienia mechanizmów rozliczalności, które pozwolą nadzorować podejmowanie decyzji”.
Uwzględnianie kwestii etycznych w fazie projektowania
Zespół projektu GTCMR jako pierwszy zastosował metodologię polegającą na uwzględnianiu kwestii etycznych w fazie projektowania w odniesieniu do kwestii związanych ze zwalczaniem terroryzmu. Metodologia ta stosowana jest zwykle w przypadku nowych technologii. Zgodnie z nią programiści powinni rozważać skutki swoich decyzji w kontekście struktury oprogramowania, jego zastosowań i dostępu do niego. Przegląd tych zagadnień wraz z upływem czasu ma stać się działaniem rutynowym, a jego zakorzenienie w codziennej praktyce ma prowadzić do zmiany kultury pracy. Analiza etyczna powiązanych kwestii, uzupełniona danymi empirycznymi, pozwoli sformułować wytyczne, które będą stanowić etyczny drogowskaz dla decydentów i praktyków. Wśród etycznie kontrowersyjnych metod zwalczania terroryzmu, które analizowano w ramach projektu GTCMR, znalazły się: ukierunkowane zabójstwo, zatrzymanie prewencyjne, cenzura dezinformacji i treści udostępnianych w internecie, reakcja na użycie broni masowego rażenia i ataki terrorystyczne, pobieranie i przechowywanie próbek DNA, identyfikacja biometryczna, na przykład rozpoznawanie twarzy, i stosowanie sztucznej inteligencji. Zespół projektu GTCMR oparł swoje analizy na badaniach empirycznych przeprowadzonych przez innych naukowców, uzupełniając je własnymi badaniami. Były to przede wszystkim pogłębione wywiady z wieloma interesariuszami, w tym z osobami mającymi wpływ na politykę i praktykę, takimi jak dawni i obecni szefowie agencji bezpieczeństwa, na przykład byli dyrektorowie CIA. „Doszliśmy do wniosku, że każdą analizowaną przez nas metodę walki z terroryzmem można uznać za złamanie zasad etycznych i praw, takich jak prawa do: życia, swobodnego przemieszczania się, swobodnej komunikacji i prywatności”, opowiada Miller. „Jednak każdą z tych metod można etycznie uzasadnić w pewnych ściśle określonych okolicznościach”. Bazując na przykładzie operacji typu „schwytać lub zabić”, Miller twierdzi, że mogą być one moralnie uzasadnione, jeśli spełnione zostaną rygorystyczne warunki. Mogą to być prawie stuprocentowa pewność co do tożsamości i lokalizacji ważnego celu oraz niemal zerowe zagrożenie dla niewinnych cywilów – przy czym absolutna pewność i zerowe ryzyko są niemożliwe do osiągnięcia. Jako przykład Miller podaje zabicie Osamy bin Ladena. „O ile można ustanowić wytyczne etyczne, pozostaje problem wyznaczenia osób, które powinny podejmować decyzje, oraz sposobu rozliczania takich osób z decyzji przez niezależne organy, które będą oceniać, czy przestrzegano wytycznych. Niezbędne jest wypracowanie mechanizmów rozliczalności”, dodaje Miller.
Dalszy wkład w debatę
W ramach projektu GTCMR powstało kilka ogólnodostępnych podręczników, w tym jeden dotyczący w szczególności etyki w działalności wywiadowczej służb bezpieczeństwa narodowego. Poza nielicznymi specjalistycznymi publikacjami dotychczas napisano niewiele książek na ten temat. Kolejny istotny wkład dotyczył środków przeciwdziałających terroryzmowi w cyberprzestrzeni, a szczególnie najlepszych metod zwalczania internetowej propagandy przy jednoczesnym zachowaniu swobody wyrażania poglądów politycznych. Miller zaleca ograniczenie anonimowości w internecie oraz wyeliminowanie fałszywych kont wykorzystywanych przez boty, co wiązałoby się z koniecznością weryfikacji tożsamości właścicieli kont w mediach społecznościowych i wpisywania ich do rejestru prowadzonego przez niezależny organ ustawowy. Obecnie Miller przewodzi grupie badawczej zajmującej się zwalczaniem terroryzmu i innymi kwestiami związanymi z bezpieczeństwem narodowym, którą utworzono niedawno na australijskim Uniwersytecie Charlesa Sturta.
Słowa kluczowe
GTCMR, etyczny, bezpieczeństwo, zwalczanie terroryzmu, propaganda, wojsko, policja, wywiad, prawa, cyberprzestrzeń
