Angażowanie obywateli w proces transformacji energetycznej
Budowanie bardziej przyjaznych dla środowiska systemów energetycznych, które pomogą złagodzić skutki zmiany klimatu, wymaga zaangażowania całego społeczeństwa, a nie tylko decydentów i innowatorów z sektora zielonych technologii. Dotyczy to wielu różnych kwestii, od sprawiedliwego wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych i zmiany zachowań konsumentów nacelowanej na zwiększenie oszczędności po propagowanie bardziej ekologicznych polityk energetycznych. Samymi nadziejami nie da się zrealizować założeń Europejskiego Zielonego Ładu, czyli ograniczenia emisji do zera i przekształcenia Europy w pierwszy klimatycznie neutralny kontynent do 2050 r. Jednym ze sposobów na zwiększanie akceptacji dla zmian są akcje społeczne. W jaki jednak sposób i w jakim zakresie innowacje społeczne mogą przyspieszyć przejście na nowe sposoby wytwarzania i wykorzystywania energii? To istotne pytanie zespół projektu Social Innovation in Energy Transitions (SONNET) zadał 6 000 obywateli Niemiec, Francji i Niderlandów, by poznać postrzeganie innowacji społecznych w energetyce (ang. social innovation in energy, SIE) na poziomie lokalnym. Przykłady innowacji społecznych zebrano w studiach przypadków i sprawozdaniach krajowych. Zespół projektu SONNET opracował także typologię inicjatyw SIE, by lepiej zrozumieć ich różnorodność i „na tej podstawie przygotować zalecenia dla innowatorów społecznych, władz lokalnych oraz decydentów na szczeblu krajowym i unijnym”, jak mówi Adrienne Kotler, specjalistka ds. wydarzeń i współpracy z interesariuszami, komunikacji i relacji z podmiotami członkowskimi ze stowarzyszenia ICLEI Europe pełniącego rolę partnera projektu. W ramach tego finansowanego ze środków UE projektu powstały również dwa praktyczne poradniki, które „opisują układ sił w procesach transformacji energetycznej oraz wskazują, czy metoda wykorzystywana w ramach laboratorium miejskiego pozwoli wesprzeć lokalne innowacje w różnych kontekstach”.
Ekonomiczne zachęty do zmiany nawyków w zakresie zużycia energii
W ramach laboratoriów miejskich SONNET między innymi przetestowano różne rozwiązania, w tym program wynajmu/wypożyczania energooszczędnych urządzeń gospodarstwom domowym o niskich dochodach w Antwerpii, montowanie domowych liczników monitorujących zużycie energii w celu przygotowania spersonalizowanych i indywidualnych zaleceń dotyczących efektywności energetycznej w Warszawie, a także program szkoleń dla technicznych pracowników szkół w Grenoble, który miał im pomóc propagować rozważne korzystanie z energii. Co istotne, z badań przeprowadzonych w ramach projektu SONNET wynika, że respondenci są zainteresowani inwestowaniem w innowacje SIE, ale ustawodawcy muszą zadbać, by takie działania były ekonomicznie opłacalne. „Około 90 % uczestników zainwestowałoby w zdecentralizowany system wytwarzania energii elektrycznej, jeśli spełnione byłyby odpowiednie warunki”, mówi Kotler. Wspomniane warunki dotyczyły przede wszystkim kwestii finansowych. „Projekty, które zapewniają ubezpieczenie finansowe inwestującym obywatelom, pokrywają ewentualne straty i wymagają niższych minimalnych kwot inwestycji, mogą liczyć na dużą popularność. Trzeba pamiętać, że inicjatywy SIE muszą być dopasowane do lokalnych wymagań i odpowiadać na potrzeby wielu różnych ludzi. Różnorodność inicjatyw SIE jest jednak tak duża, że warunek ten da się spełnić”, wyjaśnia Kotler. Zespół projektu SONNET wskazał także cztery priorytetowe obszary przyszłych badań i strategii politycznych oraz powiązane z nimi działania. Ma to umożliwić pełne wykorzystanie potencjału innowacji społecznych w zakresie transformacji systemów energetycznych.
Podnoszenie świadomości na temat zrównoważonego wykorzystania energii
„Badania naukowe powinny między innymi podnosić świadomość na temat potencjału innowacji społecznych wśród najważniejszych decydentów i badaczy zajmujących się kształtowaniem polityki energetycznej i klimatycznej, precyzować definicje innowacji społecznych w energetyce, by decydentom było łatwiej ich używać, oraz udoskonalać procesy oceny wpływu innowacji SIE”, dodaje na koniec Kotler. Podsumowując, projekt o wartości 3 mln EUR zakończył się sukcesem, a badaczom udało się wskazać skuteczne działania i poszerzyć wiedzę na temat innowacji społecznych, którą dysponują decydenci odpowiedzialni za politykę energetyczną i klimatyczną. Działania te doprowadzą do poprawy wskaźników. Zespół projektu SONNET organizował konferencje i warsztaty na szczeblu unijnym, krajowym i lokalnym, by prezentować różnorodność inicjatyw SIE oraz upowszechniać własne wnioski na temat budowania bardziej zrównoważonej i ekologicznej Europy.
Słowa kluczowe
SONNET, energia, UE, społeczny, innowacja
