Regulacja bólu przez komórki nieneuronalne, takie jak (mikro)glej i makrofagi
Według niektórych badań przewlekły ból dotyka ponad 30 % osób na świecie. Dolegliwości te mają istotny wpływ na życie osobiste i zawodowe osób nimi dotkniętych, wpływają na ich jakość życia i zdolność do pracy, a dodatkowo przekładają się na znaczne obciążenie dla rodzin i systemów opieki zdrowotnej. Zaburzeniom neurologicznym i schorzeniom układu mięśniowo-szkieletowego często towarzyszy przewlekły ból, który również często towarzyszy chorobom neurodegeneracyjnym związanym z wiekiem, a wielu pacjentów nie jest odpowiednio leczonych. Ból, którego doświadcza wielu pacjentów, pochodzący zarówno z obwodowego układu nerwowego (ang. peripheral nervous system, PNS), jak i ośrodkowego układu nerwowego (ang. central nervous system, CNS), często wynika ze stanu zapalnego związanego z interakcją między neuronami a innymi komórkami. Dzięki wsparciu działań „Maria Skłodowska-Curie” w ramach projektu TOBeATPAIN 11 naukowców na wczesnym etapie kariery prowadziło badania dotyczące hipotezy, że utrzymujący się ból jest wynikiem komunikacji między neuronami a komórkami odpornościowymi. Skupiono się na schorzeniach neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera i choroba Parkinsona, schorzeniach reumatycznych, takich jak fibromialgia i reumatoidalne zapalenie stawów, oraz neuropatiach obwodowych, takich jak choroba Andersona-Fabry’ego.
Obwodowe komórki odpornościowe w kontekście przewlekłego bólu w chorobie Alzheimera i neuropatii obwodowej
Wcześniejsze badania wykazały, że pacjentom z chorobą Alzheimera ból doskwiera w mniejszym stopniu niż osobom zdrowym. Przyczyna tego stanu jest nieznana. Naukowcy z projektu TOBeATPAIN wykazali, że w przypadku mysich modeli choroby Alzheimera ból neuropatyczny pojawia się rzadziej. Ponadto naukowcy wykazali, że obwodowy układ odpornościowy jest zmieniony przez wpływ tego schorzenia na mózg, a makrofagi (obwodowe komórki odpornościowe) uwalniają w pobliżu neuronów przewodzących bodźce bólowe opioidy, które mają działanie przeciwbólowe. „Podkreślamy więc potrzebę indywidualnego podejścia terapeutycznego do regulacji odczuwania bólu i jego zgłaszania u osób cierpiących na chorobę Alzheimera, mówi Marzia Malcangio, koordynatorka projektu z King’s College London. Neuropatia obwodowa to termin obejmujący wiele schorzeń związanych z uszkodzeniem obwodowego układu nerwowego. Zespół projektu wykazał, że komórki odpornościowe pacjentów cierpiących na bolesną neuropatię obwodową uwalniają czynniki prozapalne w pobliżu nerwów. Czynniki te zwiększają aktywację neuronów i przyczyniają się do rozwoju bólu neuropatycznego.
Rola komórek (mikro)glejowych w fibromialgii i odczuwanie bólu
Fibromialgia to przewlekła choroba, w której pojawia się rozległy ból mięśni i stawów. Badacze z projektu TOBeATPAIN skupili się na białku TSPO, białku mitochondrialnym i biomarkerze aktywacji gleju. Glej to komórki nieneuronalne występujące w CNS i PNS, które pełnią istotną rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego. Naukowcy zauważyli ogólnie zwiększoną ekspresję TSPO w mózgu pacjentów z fibromialgią, u których występował ból. Koordynatorka projektu wyjaśnia: „Uczestnicy projektu TOBeATPAIN pracujący w Instytucie Karolinska opisali rolę TSPO w regulacji bólu i metabolizmie mózgu, uczestniczą także w trwających pracach nad opracowaniem leków przeciwbólowych ukierunkowanych na mechanizmy związane z TSPO”.
Nowe punkty uchwytu nieneuronalnych metod leczenia przewlekłego bólu
Sieci szkoleniowe naukowców na wczesnym etapie kariery były niezwykle produktywne. Uczonym udało się opublikować wiele prac badawczych i zaplanować kolejne publikacje w powszechnie cenionych czasopismach. Malcangio podsumowuje: „Udowodniliśmy nową, znaczącą rolę interakcji komórek odpornościowych z neuronami w patologicznych mechanizmach bólu. Ponadto odkryliśmy ważny komponent obwodowy w stanach uważanych za patologie głównie CNS, takich jak choroba Alzheimera i fibromialgia. Jesteśmy przekonani, że dalsze prace doprowadzą do opracowania nowych strategii postępowania klinicznego w przypadku chorób, którym towarzyszy przewlekły ból”. Dzięki lepszej opiece nad pacjentami z bólem przewlekłym znaczna część ludności UE odczuje ulgę, działanie systemów opieki zdrowotnej stanie się sprawniejsze, a wzmocnienie siły roboczej przełoży się umocnienie gospodarki.
Słowa kluczowe
TOBeATPAIN, ból, przewlekły ból, fibromialgia, komórki odpornościowe, glej, neuropatia obwodowa, choroba Alzheimera, zapalenie
