Kompleksowe podejście potrzebne do walki z problemem ubóstwa pracujących
Wskaźniki ubóstwa pracujących – określające odsetek danej populacji żyjącej w ubóstwie lub zagrożonej ubóstwem pomimo zatrudnienia – rosną od kilku dekad. „Ubóstwo pracujących to pojęcie względne”, wyjaśnia koordynator projektu WorkYP Luca Ratti z Uniwersytetu w Luksemburgu. „Odnosi się do osób zarabiających poniżej 60 % mediany wynagrodzeń”. Innym ważnym elementem, który należy jednak wziąć pod uwagę, jest sytuacja gospodarstwa domowego. Samotna osoba zarabiająca na życie z dziećmi prawdopodobnie będzie zmagać się z większymi trudnościami niż osoba samotna z minimalnym dochodem. Praca dorywcza – która oferuje niskie bezpieczeństwo i niewiele korzyści – jest również trudniejsza do ujęcia w statystykach, co sugeruje, że zjawisko to może być jeszcze bardziej zakorzenione, niż sądzą decydenci.
Osoby wrażliwe i niedostatecznie reprezentowane
Punktem wyjścia dla finansowanego ze środków UE projektu WorkYP było nie tylko uświadomienie sobie, że ubóstwo pracujących stało się strukturalną rzeczywistością na europejskich rynkach pracy, ale także, że wskaźniki różniły się znacznie w poszczególnych krajach. „Byliśmy zszokowani niektórymi z tych rozbieżności”, mówi Ratti. „Chcieliśmy zrozumieć, dlaczego ubóstwo pracujących stało się częścią naszych rynków pracy. Do tego chcieliśmy zbadać podejścia polityczne. Bo jeśli na naszym rynku pracy co dziesiąta osoba jest »pracującym ubogim«, to coś nie działa tak, jak powinno. Czy nie powinno stać za nimi prawo pracy?”. Prawie jedna dziesiąta zatrudnionych w UE jest zagrożona ubóstwem. Jednak projekt WorkYP rozpoczął się od innego spojrzenia na problem ubóstwa pracujących. Zamiast przyjrzeć się temu zjawisku horyzontalnie, tak jakby wszyscy byli w tej samej sytuacji, zespół projektu zidentyfikował cztery kluczowe klastry, w których ubóstwo pracujących wydaje się sięgać szczytu. Te wrażliwe i niedostatecznie reprezentowane osoby to pracownicy zarabiający niskie pensje w „biednych” sektorach, takich jak turystyka i budownictwo, a także osoby samozatrudnione, które często pracują tylko dla jednego klienta. Okazało się również, że pracownicy tymczasowi zatrudnieni w niepełnym wymiarze godzin są znacznie bardziej narażeni na dotknięcie ubóstwem pracujących, podobnie jak osoby pracujące w trybie dorywczym i przerywanym.
Analiza polityki, prawa i partnerów społecznych
Zespół projektu wybrał siedem krajów – Belgię, Niemcy, Włochy, Luksemburg, Niderlandy, Polskę i Szwecję – w oparciu o ich różne systemy społeczne i porządki prawne. W celu lepszego zrozumienia roli prawa pracy, partnerów społecznych i innych interesariuszy społecznych na rynku pracy przeprowadzono stosowne analizy. „W skład naszego konsorcjum weszły ośrodki analityczne zajmujące się polityką praw socjalnych, a także instytucje akademickie”, mówi Ratti. „Ważne było, abyśmy nie przyjmowali wyłącznie akademickiego podejścia”. W siedmiu wybranych krajach zorganizowano warsztaty i konferencje, które pomogły przybliżyć rzeczywiste doświadczenia osób dotkniętych problemem ubóstwa pracujących. Od tego czasu opublikowano raporty krajowe, a także broszurę poświęconą kluczowym ustaleniom projektu.
Podnoszenie świadomości na temat ubóstwa pracujących
Głównym sukcesem projektu było podniesienie świadomości na temat tego zjawiska. Ratti dostrzega stopniową zmianę opinii wśród decydentów i mediów. „Udzielam coraz więcej wywiadów na ten temat”, zauważa. „Nasze spotkanie na zakończenie projektu, w którym uczestniczyli komisarz Schmit i sprawozdawca ONZ ds. skrajnego ubóstwa, również przyniosło pewne efekty”. Kluczowym odkryciem projektu było to, że ubóstwo pracujących jest zjawiskiem złożonym. Wiele inicjatyw politycznych – takich jak dyrektywa UE w sprawie godziwych płac minimalnych – jest pomocnych, ale nie może odpowiednio sprostać wyzwaniom w oderwaniu od reszty działań. Muszą im towarzyszyć środki uzupełniające, takie jak wsparcie finansowe państwa dla gospodarstw domowych. „Myślę, że będzie to wymagało specjalnej strategii UE skierowanej przeciwko ubóstwu pracujących”, podsumowuje Ratti. „W przygotowaniu jest wiele korzystnych inicjatyw politycznych, ale muszą one zostać objęte parasolem walki z problemem ubóstwa pracujących”.
Słowa kluczowe
WorkYP, ubóstwo, pracujący, mediana wynagrodzeń, praca, ONZ, gospodarstwo domowe