Zwiększanie roli leśnictwa w zielonej gospodarce
Leśnictwo i pokrewne branże zapewniają miejsca pracy, surowce, żywność, leki, czystą wodę i inne ważne usługi ekosystemowe. Ponadto istotnym powodem, dla którego lasy odgrywają kluczową rolę w ambitnych planach UE dotyczących zrównoważonej biogospodarki o obiegu zamkniętym, jest fakt, że pochłaniają równowartość około 9 % gazów cieplarnianych emitowanych przez inne gałęzie gospodarki. Jak twierdzi Mika Kallio, koordynator projektu ForestValue oraz kierownik projektów w fińskim Ministerstwie Rolnictwa i Leśnictwa, modernizacja sektora leśnego, w którym działa wiele różnych organów krajowych i podmiotów lokalnych, wymaga ustanowienia nadrzędnej inicjatywy, ponieważ pod względem dostosowania do zasad zielonej gospodarki leśnictwo wciąż pozostaje w tyle za innymi sektorami. „Ogólnym celem projektu ForestValue było doprowadzenie do transformacji sektora leśno-drzewnego poprzez poprawę efektywności wykorzystania zasobów i zwiększenie odporności produkcji, a także wspieranie innowacji i konkurencyjności”, mówi Kallio. Dodaje również, że w modernizacji tego sektora i jego łańcuchów wartości pomoże realizacja indywidualnych projektów, w tym transnarodowych i interdyscyplinarnych inicjatyw badawczych. „Takie działania przyczynią się do większej konsolidacji rozproszonych programów finansowania publicznego na rzecz tego konkretnego obszaru biogospodarki związanego z leśnictwem. Głównym założeniem projektu było ogłoszenie wspólnego zaproszenia do składania wniosków badawczych, zapewnienie finansowania i wdrożenie wybranych projektów, a następnie rozpowszechnienie wyników badań naukowych”.
Wybór kilkunastu indywidualnych projektów
W czasie trwającej sześć lat inicjatywy wybrano 17 projektów, które zakwalifikowano do współfinansowania z unijnych środków. Ich zakres obejmował wszelkie aspekty leśnictwa i związanego z nim przemysłu. Wśród badanych zagadnień znalazły się między innymi wysokowartościowe produkty drzewne, technologia kategoryzacji i sortowania drewna oraz innowacyjne drewniane materiały budowlane. Część projektów poświęcona była lasom, w tym wytycznym dotyczącym gospodarki leśnej, rozwiązaniom logistycznym, polityce leśnej i zaleceniom dla tego sektora. „Spośród wielu indywidualnych spostrzeżeń wyłaniało się jedno główne wyzwanie, jakim jest potrzeba wzmożonej współpracy między poszczególnymi zainteresowanymi stronami, zarówno na poziomie unijnym, jak i krajowym, w celu osiągnięcia ambitnych celów określonych w Europejskim Zielonym Ładzie i strategii dekarbonizacji europejskiej gospodarki”, dodaje Kallio. „Dzięki realizacji projektu ForestValue udało się zaangażować kluczowych interesariuszy – przedstawicieli sektora, organizacji badawczych i rządów”, wyjaśnia. „Stworzenie tak potężnej i prężnej sieci przyczynia się do zmniejszenia fragmentacji badań i zacieśnienia współpracy między wiodącymi partnerami naukowymi i podmiotami z branży”.
Łączenie małych i dużych właścicieli lasów
Sektor leśno-drzewny zapewnia 3–4 miliony miejsc pracy na obszarach wiejskich, a także stanowi źródło dochodu dla 16 milionów właścicieli lasów. Około 60 % obszarów leśnych na terenie UE stanowi własność prywatną, a prawie 90 % prywatnych terenów leśnych zajmuje powierzchnię mniejszą niż 10 hektarów. „Potrzebujemy dokładniejszych informacji na temat wyzwań stojących przed właścicielami lasów i podmiotami działającymi w tym sektorze, w szczególności zmarginalizowanymi lub mniejszymi właścicielami – na przykład w Finlandii ich liczba wynosi około 620 000, z których zdecydowana większość to właściciele lasów o małej powierzchni. Następnie należy ustalić, w jaki sposób można ich wesprzeć”, zauważa Kallio. Wśród wybranych inicjatyw znalazł się projekt MultiForest, w ramach którego badano praktyki wdrażane na małą skalę w celu utrzymania lasów w dobrej kondycji i zapewniania różnorodnych usług ekosystemowych, opracowując modele do symulacji przyszłego rozwoju lasów w różnych scenariuszach zmiany klimatu i zarządzania.
Wpływ zmiany klimatu
Kolejnym obszarem zainteresowania było zrozumienie społecznego, środowiskowego i gospodarczego wpływu zmiany klimatu na lasy i przemysł drzewny. Przykładem może być projekt InFutUReWood, którego zespół badał możliwości w zakresie ponownego wykorzystania drewna z istniejących budynków jako materiału konstrukcyjnego w drodze niewielkich zmian w projekcie, zmniejszając tym samym wpływ budynków na środowisko. Inny projekt – ValoFor – poświęcony był kompromisom między pozyskiwaniem drewna a zachowaniem różnorodności biologicznej i łagodzeniem zmiany klimatu, z uwzględnieniem wpływu tych działań na dochody właścicieli lasów o małej powierzchni. Analiza objęła szereg rozwiązań, takich jak strategie zarządzania i możliwe ukierunkowane płatności na rzecz drobnych właścicieli w zamian za usługi środowiskowe. Z kolei w ramach projektu I-MAESTRO opracowano modele symulacyjne mające na celu zrozumienie wpływu zmiany klimatu i czynników zakłócających na istniejącą i prognozowaną dynamikę lasów, zestawiając dane dotyczące zakłóceń występujących w przeszłości. Dzięki większej spójności danych na temat zakłóceń, gromadzonych na poziomie krajowym, nowo opracowane modele mogą dostarczać decydentom wytycznych na potrzeby podejmowania decyzji.
Słowa kluczowe
ForestValue, MultiForest, ValoFor, I-MAESTRO, InFutUReWood, lasy, leśnictwo, Zielony Ład, dekarbonizacja, usługi ekosystemowe, gazy cieplarniane, biogospodarka, drewno, produkty drzewne, zmiana klimatu, różnorodność biologiczna