W poszukiwaniu sprawiedliwości z perspektywy oceanu
Postępująca globalizacja i związane z nią zjawisko zbliżania się społeczności i kultur z całego świata prowadzą do potrzeby wyjaśniania historycznych krzywd i niesprawiedliwości. W niektórych przypadkach niemożliwym jest rozwikłanie wszystkich związków tożsamości narodowej z zafałszowanymi narracjami, które przemilczają historię wyzysku i rasizmu. Badacze projektu MaritimeImagination(odnośnik otworzy się w nowym oknie) skupili się na badaniach oraz wykorzystali multidyscyplinarne podejście, aby lepiej zrozumieć wpływ różnych sił na proces tworzenia i utrwalania nierówności w kontekście niderlandzkiej żeglugi morskiej. Realizację projektu umożliwiło wsparcie w ramach działania „Maria Skłodowska-Curie”(odnośnik otworzy się w nowym oknie).
Dziedzictwo Hugo Grocjusza
Hugo Grocjusz był niderlandzkim prawnikiem, który pozostaje znany jako autor znaczącego odsetka aktów prawnych, które legitymizowały handel i kolonizację w epoce wielkich odkryć. Jego pisma, których powstanie sfinansowała w pewnej części Holenderska Kompania Wschodnioindyjska, wprowadziły rozróżnienie między suwerennością terytorialną i pojęciem wolności mórz, które do dziś stanowi podstawę prawa międzynarodowego. Mikki Stelder, badaczka w stopniu doktora i stypendystka działania „Maria Skłodowska-Curie”, przeanalizowała opracowania Grocjusza i ustaliła bezpośrednie powiązania z historią zniewolenia, degradacji środowiska i wywłaszczeń rdzennej ludności na całym świecie. Prace Stelder w ramach projektu skupiły się na dwóch kontynentach, a w skład grupy badawczej weszli naukowcy z Kanady i Niderlandów. Pandemia COVID-19 wpłynęła na oryginalne plany badaczki, w wyniku czego jej badania skupiły się na tekstach i pismach Grocjusza w większym stopniu, niż pierwotnie zamierzała. Zmiana ta okazała się jednak wyjątkowo pozytywna, ponieważ zaowocowała powstaniem recenzowanego artykułu naukowego(odnośnik otworzy się w nowym oknie) skupionego na wczesnych pismach Hugo Grocjusza. Artykuł spotkał się z szerokim uznaniem społeczności akademickiej, przynosząc badaczce nagrodę za najlepszy artykuł naukowy roku akademickiego 2022 przyznanego przez School for Cultural Analysis w Amsterdamie. Obecnie trwają prace nad przekładem artykułu na język portugalski, by umożliwić zapoznanie się z jego treścią czytelnikom w Brazylii. Traktat Grocjusza zatytułowany „Mare Liberum”, czyli „Wolność mórz”, został opublikowany drukiem przeszło 400 lat temu, jednak jego wpływ jest wciąż odczuwalny. Jak wyjaśnia Stelder: „Idee i koncepcje opracowane przez Grocjusza są nieustannie obecne we współczesnej geopolityce, w której korzyści gospodarcze oraz struktury globalnego handlu i żeglugi w dalszym ciągu opierają się na (neo)kolonialnej, rasowej i środowiskowej przemocy”. Po wyjściu z tego założenia oczywistym staje się, że współczesne społeczeństwa powinny zacząć zadawać pytania o konstrukcje prawne, polityczne i gospodarcze, które muszą powstać, by stworzyć sprawiedliwy i zrównoważony środowiskowo świat.
„Oceans as Archives”
Oprócz artykułów naukowych w ramach projektu Stelder opracowała szereg rozdziałów publikacji oraz propozycję manuskryptu książki. Badaczka przyjrzała się także samemu oceanowi, postrzegając go jako coś więcej niż wyłącznie sposób na przemieszczanie się między miejscami. Jeden z opublikowanych przez nią artykułów(odnośnik otworzy się w nowym oknie) skupiał się na metaforze statku. Badaczka przyglądała się w nim wyobrażeniom współczesnych Holendrów na temat morza i ich wpływowi na kształtowanie nostalgii dotyczącej czasów imperializmu. Wśród innych rezultatów projektu można wymienić między innymi prelekcje dla przedstawicieli środowisk akademickich oraz innych odbiorców, osobistą stronę internetową i blog(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Jednym z najważniejszych aspektów projektu była seria wydarzeń „Oceans as Archives”(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (ang. Oceany jako Archiwa) opracowana we współpracy z Renisą Mawani i Kristie Flannery. Pierwsze wydarzenie zostało zrealizowane zdalnie za pośrednictwem telekonferencji w aplikacji Zoom, z kolei drugie, które obejmowało wydarzenia kulturalne na żywo, odbyło się w Amsterdamie. Podczas każdego z nich organizatorki podkreśliły nieeurocentryczne doświadczenia dotyczące środowisk oceanicznych. Jak twierdzi Stelder: „Wyjątkowość projektu «Oceans as Archives» polegała na tym, że zgromadził on naukowców, artystów, organizatorów społeczności i studentów – grupy, które zwykle nie mają okazji do spotkań. Efektem były cenne interdyscyplinarne spotkania, współprace oraz działania obejmujące wiele dziedzin”. W serii wydarzeń wzięli udział uczestnicy z całego świata, a w ich programie znalazły się debaty naukowe, odczyty wierszy, występy i filmy. Zespół projektu MaritimeImagination skupił się na ciężkiej pracy na rzecz zmiany świata. W toku działań badaczom udało się zgromadzić dane, które pomogą zmienić nasze postrzeganie zasobów naturalnych, historii, siebie samych i naszej przyszłości.
Słowa kluczowe
MaritimeImagination, sprawiedliwość społeczna, niderlandzka historia morska, Hugo Grocjusz, kolonizacja, wyzysk, wywłaszczenie rdzennej ludności, Oceans as Archives
