Powstanie Europy po upadku Cesarstwa Rzymskiego
Przez ponad sto lat społeczność akademicka debatowała nad zagadnieniem powstania Europy na gruzach państwa rzymskiego na Zachodzie. Najczęstszą odpowiedzią na to pytanie jest przedstawienie modelu zakładającego, że Europa była odgórnie zorganizowanym społeczeństwem, w którym postrzymski rozwój gospodarczy wynikał z inicjatyw i żądań elit. Nie uwzględnia on jednak roli ludności wiejskiej. Skorygowaniem tego podejścia zajmuje się finansowany ze środków UE projekt Rural Riches. „Zasadniczo zakwestionowaliśmy ten model, z racji tego, że jest on całkowicie jednostronny. Naszym celem było przeanalizowanie znaczenia ludności wiejskiej jako konsumentów z dostępem do globalnych sieci handlowych dla postrzymskiego rozwoju gospodarczego w Europie Północnej i Zachodniej”, wyjaśnia Frans Theuws, koordynator projektu. W tym celu w projekcie badacze wykorzystali alternatywny model – oddolnie zorganizowanego społeczeństwa, w którym kluczową rolę odgrywają grupy podporządkowane, obejmujące ludność wiejską i rzemieślników. Projekt Rural Riches koncentruje się na północnej Galii.
Inne spojrzenie na wczesnośredniowieczną Europę
„Przystępując do projektu, mieliśmy nadzieję przyczynić się do zmiany paradygmatu w badaniach nad wczesnym średniowieczem", zaznacza Theuws. W ramach dążeń do tego celu zespół projektu dodał kolejny model organizacji społecznej do debaty naukowej. Nowa struktura nie jest ani hierarchiczna, ani egalitarna, ale wyjaśnia względnie płaskie zróżnicowanie społeczne – heterarchię. „Koncepcja ta została już opracowana w anglojęzycznych badaniach archeologicznych, ale niemal w ogóle nie była stosowana na kontynencie", dodaje Theuws. Wyniki projektu Rural Riches pokazują również, jak wiele egzotycznych bogactw było dostępnych dla ludności wiejskiej. „Zinwentaryzowaliśmy i zmapowaliśmy dostępność metali szlachetnych w postaci złotych monet, srebrnych i złotych broszek, szklanych naczyń, egzotycznych koralików z Indii, Cejlonu i wschodniej części Morza Śródziemnego. Sprawdziliśmy również na podstawie tekstów obecność elit kontrolujących w północnej Galii i miejsce pobytu królów z dynastii Merowingów”, podkreśla Theuws. W ramach projektu badacze przeanalizowali rozwój rytuałów pogrzebowych w VI wieku, aby ocenić rosnący popyt na towary ze względu na zmiany w repertuarze rytuałów, które wpływały na popyt na wsi, a także dostępność paciorków z Bałtyku (bursztyn), obszaru Morza Śródziemnego i spoza granic Starego Kontynentu – z Indii i Cejlonu. „Wyniki tych badań zostaną opublikowane w 2023 roku i w pierwszej połowie 2024 roku w formie rozpraw i artykułów. Dodatkowo projekt przyczynił się do publikacji kluczowych miejsc, takich jak osada nadrzeczna Oegstgeest, ściśle związana z międzynarodowym systemem wymiany, oraz paleochrześcijański kompleks świętego Serwacego w Maastricht”, informuje Theuws. W ramach projektu powstała również baza danych wczesnośredniowiecznych stanowisk i ich kultury materialnej w północnej Galii. „Po raz pierwszy dostępny jest tak międzynarodowy przegląd niezwykle bogatego materiału. W nadchodzącym roku udostępnimy tę bazę danych w sieci”, dodaje Theuws.
Koordynacja badań na poziomie międzynarodowym
„Mamy szczerą nadzieję, że uda nam się podkreślić rolę mieszkańców wsi wczesnośredniowiecznej Europy”, podsumowuje Theuws. Projekt ten jest początkiem jeszcze bardziej umiędzynarodowionych wysiłków badawczych. Punkty wyjścia, wyniki, baza danych i dotychczasowe publikacje wzbudziły duże międzynarodowe zainteresowanie, do tego stopnia, że naukowcy z Niderlandów, Czech, Belgii, Francji, Włoch i Szwecji połączyli siły, aby szukać możliwości prowadzenia takich badań na poziomie ogólnoeuropejskim.
Słowa kluczowe
Rural Riches, Europa, państwo rzymskie, ludność wiejska, rzemieślnicy, mediewistyka
