Budowanie zdolności instytucji niezbędne do sprawnego przeciwdziałania zmianie klimatu
Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC), działający pod egidą Organizacji Narodów Zjednoczonych, wydał bardzo wyraźne ostrzeżenia dotyczące licznych i występujących jednocześnie zagrożeń związanych ze wzrostem średniej globalnej temperatury o 1,5 °C (analizowanej w konwencjonalnych okresach wynoszących 20–30 lat, zwykle używanych do określania klimatu) w porównaniu z poziomami sprzed epoki przemysłowej. Aby do tego nie dopuścić, w porozumieniu paryskim – prawnie wiążącym międzynarodowym traktacie w sprawie zmiany klimatu – zawarto nadrzędny cel, jakim jest szybka redukcja emisji gazów cieplarnianych służąca osiągnięciu zerowej emisji netto. Oceny przeprowadzane przez IPCC koncentrują się również na ograniczaniu szczytowej temperatury, mianowicie na stopniu, w jakim scenariusze doprowadzą najpierw do przekroczenia wzrostu o 1,5 °C, a następnie do powrotu do poziomu wzrostu wynoszącego 1,5 °C w ciągu XXI wieku. W finansowanym przez Unię Europejską projekcie ENGAGE wykorzystano zintegrowane modele oceny w celu zidentyfikowania scenariuszy emisji, które wyraźnie przyczyniają się do ograniczenia szczytowej temperatury zgodnie z porozumieniem paryskim, oraz wyzwań technicznych, społecznych i politycznych, które należy pokonać, aby móc skutecznie wdrożyć potrzebne działania.
Skuteczne ograniczanie temperatury szczytowej: zdolność instytucjonalna i wsparcie międzynarodowe
Rozbudowany proces konsultacji z zainteresowanymi stronami w ramach projektu ENGAGE w dużym stopniu opierał się na partnerach społecznych w celu opracowania nowej generacji scenariuszy, które uwzględniają ograniczenia związane z wykonalnością. Wyniki pokazały, że tradycyjne scenariusze emisji koncentrujące się na średniej globalnej temperaturze na koniec XXI wieku prowadzą do niebezpiecznego przekroczenia szczytowej temperatury w połowie stulecia, wywierając znacznie większy wpływ na klimat i rodząc ryzyko osiągnięcia punktów krytycznych. Ponadto inwestycje niezbędne do ograniczenia emisji w krótkim okresie przynoszą długoterminowe korzyści gospodarcze – w przypadku scenariuszy, które pozwalają uniknąć przekroczenia temperatury, produkt krajowy brutto na koniec wieku okazuje się wyższy. Jak mówi koordynator projektu Bas van Ruijven z Międzynarodowego Instytutu Analizy Systemów Stosowanych: „Kluczową kwestię stanowi zdolność rządów i innych instytucji do osiągnięcia tego, co jest wymagane do szybkiego złagodzenia zmiany klimatu, a co za tym idzie zmniejszenia szczytowej temperatury zgodnie z porozumieniem paryskim. Kraje o dużej zdolności instytucjonalnej, w tym Unia Europejska, Japonia i Stany Zjednoczone, powinny wziąć na siebie większą odpowiedzialność za łagodzenie zmiany klimatu w krótkiej perspektywie. Ukierunkowana pomoc międzynarodowa na budowanie zdolności i transfer wiedzy to środki niezbędne do osiągnięcia ambitnych celów strategii dekarbonizacji”.
Kompleksowy zestaw narzędzi dla zainteresowanych stron
W ramach projektu ENGAGE opracowano wiele narzędzi wspierających podejmowanie decyzji. Należą do nich: Scenario Explorer, narzędzie uwzględniające wszystkie scenariusze emisji wykorzystane w projekcie; rozwiązanie Multidimensional Feasibility Visualisation Tool służące do oceny i porównywania scenariuszy dekarbonizacji; oraz narzędzie Dividing the Carbon Cake, które przedstawia zasady alokacji i poziomy emisji regionalnych pozwalające na utrzymanie średniego wzrostu globalnej temperatury poniżej 2 °C. „Kluczową innowacją narzędzia Climate Solutions Explorer jest możliwość sprawdzenia »unikniętych skutków zmiany klimatu«, których nie doświadczymy, jeśli świat skutecznie ograniczy globalne ocieplenie do 1,5 °C. Krajowe zestawienia dotyczące skutków zmiany klimatu (Impacts Explorer National Dashboards) przedstawiają korzyści płynące z wdrożenia środków łagodzących dla blisko 200 krajów i 10 makroregionów świata”, wyjaśnia van Ruijven.
Świadome kształtowanie polityki klimatycznej
Projekt ENGAGE przyczynił się do kształtowania polityki na wiele różnych sposobów. Wniósł między innymi bezpośredni wkład w prace nad sformułowaniem wniosków zawartych w szóstym raporcie oceniającym IPCC. Ponadto zespół projektu sporządził osiem tematycznych dokumentów orientacyjnych, połączonych w raport ENGAGE adresowany do decydentów i krajowe warianty strategiczne, których celem jest próba dostosowania krajowych polityk klimatycznych do globalnych celów klimatycznych. Kolejnym narzędziem jest baza danych dotyczących polityki klimatycznej – Climate Policy Database – zawierająca 6 028 polityk obejmujących 198 krajów. Projekt ENGAGE dostarczył informacji i narzędzi opartych na danych potrzebnych do skutecznego kształtowania polityki i podejmowania decyzji. Zatem teraz to w gestii rządów i innych interesariuszy leży wykorzystanie ich możliwości do ograniczenia poziomu szczytowej temperatury na świecie zgodnie z założeniami porozumienia paryskiego.
Słowa kluczowe
ENGAGE, klimat, polityka, porozumienie paryskie, 1,5 °C, emisje, dekarbonizacja, IPCC, zintegrowane modele oceny, szósty raport oceniający IPCC