Nowy sposób ochrony europejskiego dziedzictwa kulturowego
Bogate europejskie dziedzictwo kulturowe jest w niebezpieczeństwie, a wielu ważnym stanowiskom archeologicznym zagraża erozja gleby, przemieszczanie się ziemi i zmiany w użytkowaniu gruntów. Dobrą wiadomością jest to, że archeolodzy mają teraz dostęp do szeregu nowych technologii. Rozwiązania takie jak obserwacja Ziemi (EO), systemy informacji geograficznej (GIS), bezzałogowe statki powietrzne (UAV) i geofizyka mogą pomóc archeologom lepiej chronić nasze dziedzictwo kulturowe. Połączeniem tych technologii jest finansowany ze środków UE projekt RESEARCH. „Platforma RESEARCH została zaprojektowana jako przystępne cenowo narzędzie, które archeolodzy i władze mogą wykorzystać do monitorowania miejsc pod kątem oznak degradacji, wdrażania konserwacji zapobiegawczej, obniżania kosztów renowacji i, ostatecznie, zachowania naszego dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń” — mówi Fabiana Battistin, postdoc w archeologii klasycznej na uczelni Unitus (Università della Tuscia), która pełniła funkcję kierownika naukowo-technicznego projektu.
Automatyzacja procesu oceny ryzyka
Sercem projektu, który otrzymał wsparcie z programu działania „Maria Skłodowska-Curie”, jest wielozadaniowa platforma tematyczna GIS wyposażona w szereg specjalnie opracowanych wtyczek. Za tą platformą kryje się jednak ogromna ilość badań. Na początek naukowcy ocenili intensywność zagrożenia przy użyciu różnych rodzajów danych satelitarnych i naziemnych, a także danych uzyskanych za pomocą bezzałogowych statków powietrznych. Dane te zostały następnie przeanalizowane i wykorzystane do mapowania różnych zagrożeń, na jakie narażone jest dane stanowisko archeologiczne lub obiekt. W projekcie wykorzystano również dane z teledetekcji lotniczej i naziemnej, w tym dane zebrane za pomocą georadaru (GPR, ground-penetrating radar), w celu wykrycia i zmapowania zarówno samej stojącej konstrukcji, jak i jej podpowierzchniowych cech archeologicznych. „Mapy te pozwoliły nam zrozumieć, jak bardzo poszczególne elementy konstrukcyjne były narażone na konkretne zagrożenia” — wyjaśnia Stefano De Angeli, profesor nadzwyczajny archeologii klasycznej w Unitus i koordynator projektu RESEARCH. Wszystkie te możliwości przetwarzania i mapowania danych zostały następnie zintegrowane z kompleksową platformą RESEARCH. „Platforma ta automatyzuje cały proces oceny ryzyka, w wyniku czego powstają mapy zagrożeń, podatności i ryzyka, które władze rządowe i inne zainteresowane strony mogą wykorzystać do podejmowania decyzji opartych na danych dotyczących tego, jak najlepiej chronić nasze dziedzictwo kulturowe” — dodaje Battistin.
Wykorzystanie obserwacji Ziemi i geofizyki do monitorowania i ochrony dziedzictwa kulturowego
W ramach projektu RESEARCH zbadano również, w jaki sposób różne rodzaje danych EO, w tym te pochodzące z europejskiego programu obserwacji Ziemi Copernicus w połączeniu z danymi geofizycznymi, mogą być wykorzystywane do monitorowania i ochrony dziedzictwa kulturowego. Na przykład, w ramach projektu stworzono rozwiązanie typu plug-in, które automatyzuje przetwarzanie danych georadarowych i tworzy pośrednią mapę podatności zakopanych złóż archeologicznych. „Pokazuje to możliwość modelowania podpowierzchniowych cech archeologicznych z danych georadarowych za pomocą GIS. Otwiera to drogę do opracowania rozwiązania zdolnego do tworzenia pełnych modeli 3D tych struktur” — zauważa De Angeli.
Krok naprzód w dziedzinie ochrony zabytków archeologicznych
Projekt RESEARCH, dzięki eksperymentowaniu z nowymi technologiami i wykorzystaniu ich do oceny i mapowania różnych zagrożeń, stanowi krok naprzód w dziedzinie ochrony archeologicznej. „Narzędzia opracowane w ramach projektu umożliwiają władzom proaktywną ochronę stanowisk archeologicznych poprzez wdrożenie ciągłego monitorowania i długoterminowej strategii ograniczania ryzyka” — zauważa De Angeli. „Nasza praca zapewni bardziej efektywne wykorzystanie danych EO, wraz ze wszystkimi najnowszymi technologiami, do monitorowania najważniejszych czynników ryzyka, a także do mapowania i interpretacji archeologicznej” — podsumowuje Battistin. Wyniki projektu mogą również posłużyć jako podstawa do opracowania najlepszych praktyk w zakresie ochrony krajobrazów i stanowisk archeologicznych najbardziej narażonych na skutki zmian klimatu.
Słowa kluczowe
RESEARCH, dziedzictwo kulturowe, obserwacja Ziemi, EO, systemy informacji geograficznej, GIS, drony, dane, archeolodzy, bezzałogowe statki powietrzne, UAV, teledetekcja
