Innowacje społeczne poprawiające jakość życia rolników
Rolnicy często żyją pod różnego rodzaju presją, której skutkiem może być pogorszenie ich dobrostanu psychicznego, fizycznego i społecznego. Przykładem mogą być malejące dochody, które zmusiły wiele osób do poszukiwania alternatywnych źródeł zarobkowania. „Rolnictwo to także ciężka praca fizyczna niosąca wysokie ryzyko wypadków przy pracy – problem, który staje się coraz bardziej widoczny z uwagi na fakt, że średni wiek osób pracujących w gospodarstwach rolnych jest coraz wyższy”, twierdzi koordynatorka projektu FARMWELL Edina Ocsko z E40 Group na Węgrzech. „Wiele z tych wyzwań często występuje jednocześnie, co dodatkowo pogarsza dobrostan rolników w wymiarze psychicznym, fizycznym i społecznym”.
Niskie dochody głównym problemem rolników
Celem finansowanego przez Unię Europejską projektu FARMWELL jest pomoc społecznościom rolniczym w przezwyciężeniu tych wyzwań poprzez wprowadzenie innowacji społecznych. Prace są realizowane w sześciu krajach partnerskich – Belgii, Grecji, Polsce, Rumunii, na Węgrzech i we Włoszech. Zespół projektu rozpoczął się od określenia kluczowych wyzwań stojących przed rolnikami w każdym z tych krajów, a następnie wybrania najlepszych innowacji pod kątem skutecznego rozwiązania wcześniej scharakteryzowanych problemów. „Wyzwania społeczne, przed którymi stoją dziś rolnicy, są bardzo zróżnicowane”, zauważa Ocsko. Na przykład niskie dochody były jednym z kluczowych problemów, na których skupili się rumuńscy partnerzy projektu, podczas gdy po stronie włoskiej analizie poddano niekorzystną sytuację pracowników rolnych o nieuregulowanym statusie. Wśród innych wyzwań znalazły się wysokie ceny energii, brak usług socjalnych i niedostrzegana rola kobiet żyjących na obszarach wiejskich. „Rolnicy nie są w stanie samodzielnie rozwiązać tych problemów”, podkreśla Ocsko. „Potrzebują oni wsparcia, przede wszystkim ze strony innych rolników, ale także weterynarzy, konsultantów i doradców rolniczych, jak również terapeutów i podmiotów świadczących opiekę w zakresie zdrowia psychicznego. Dlatego tak ważne są innowacje społeczne skoncentrowane na współpracy i interakcjach społecznych”.
Wdrażanie innowacji społecznych szytych na miarę
W toku prac zespół projektu FARMWELL zidentyfikował szereg szytych na miarę innowacji społecznych dostosowanych do każdego z wyzwań. Zostały one wdrożone w ramach studiów przypadków w sześciu krajach będących partnerami projektu. Na przykład we Włoszech opracowano innowację społeczną pod nazwą Humus Job mającą pomóc rolnikom w legalnej rekrutacji pracowników. Może ona przyczynić się do obniżenia kosztów pracy i poprawy dobrostanu psychicznego i społecznego, jednocześnie podnosząc społeczną akceptację obecności migrantów w społeczeństwie. W Polsce w ramach projektu „Samodzielnie (nie samemu)” utworzono sieć gospodarstw opiekuńczych dla osób z niepełnosprawnością intelektualną. Na Węgrzech rolnicy prowadzący małe gospodarstwa zainicjowali współpracę opartą na koncepcji „otwartych gospodarstw”, a także opracowali metody krótkiego łańcucha dostaw żywności w dolinie Zala. „W ramach 12 studiów przypadków przeprowadzono również ocenę kosztów i korzyści, wykorzystując metodologię zwaną społecznym zwrotem z inwestycji (SROI)”, dodaje Ocsko. „Umożliwiło to oszacowanie wartości pieniężnej często niematerialnych korzyści społecznych płynących ze stosowania takich innowacji”.
Szerzenie świadomości na temat dobrostanu rolników
Ocsko i jej zespół uważają, że szerzenie świadomości na temat dobrostanu rolników może mieć istotny wpływ na wielu poziomach. Przede wszystkim rolnicy muszą być bardziej świadomi dostępnych dla nich usług wsparcia, zaś organizacje wspierające rolników muszą być bardziej świadome wyzwań, które wpływają na dobrostan rolników. „Społeczeństwo jako całość musi być bardziej świadome wyzwań społecznych, przed którymi stoją rolnicy, co pozwoli przezwyciężyć problem negatywnego postrzegania”, zauważa. Aby zachęcić do dalszych działań, opracowano ogólnodostępny zestaw narzędzi, w którym zebrano wszystkie innowacje społeczne, studia przypadków i zalecenia dotyczące polityki. Zestaw ten ma za zadanie nieść decydentom i społeczności rolniczej praktyczną pomoc i inspirację. „Dobrostan rolników jest przedmiotem troski nas wszystkich”, podkreśla Ocsko. „Teraz nadszedł czas na działanie”.
Słowa kluczowe
FARMWELL, rolnicy, weterynarze, opieka zdrowotna, obszary wiejskie, niepełnosprawność, SROI
