Kto jest fajny? Naukowcy mają odpowiedź
Co sprawia, że osoby takie jak James Dean czy Taylor Swift są uważane za fajne? Aby ustalić odpowiedź na to pytanie, międzynarodowy zespół badaczy postanowił przyjrzeć się temu zjawisku w kilkunastu krajach na całym świecie. Analiza objęła również sprawdzenie, czy cechy związane z fajnością różnią się w zależności od kultury. Rezultaty przeprowadzonych badań zostały opublikowane na łamach czasopisma naukowego „Journal of Experimental Psychology”(odnośnik otworzy się w nowym oknie).
Czy jesteśmy zgodni co do tego, co znaczy bycie fajnym?
W latach 2018-2022 badacze przeprowadzili doświadczenia z udziałem blisko 6 000 uczestników z Australii, Chile, Chin, Niemiec, Indii, Meksyku, Nigerii, RPA, Korei Południowej, Hiszpanii, Turcji i Stanów Zjednoczonych. Respondenci mieli wskazać osoby, które ich zdaniem są fajne, niefajne, a także dobre i złe. Następnie zostali poproszeni o ocenę własnej osobowości i wartości. Zespół wykorzystał te wyniki, aby przyjrzeć się temu, co odróżnia fajne osoby od osób niefajnych i dobrych. Badacze wskazali sześć podstawowych cech charakteru fajnych ludzi, niezależnych od wieku, płci czy wykształcenia. Takie osoby są silne, hedonistyczne, żądne przygód, autonomiczne, otwarte i ekstrawertyczne. „Najbardziej zaskakujące było to, że dokładnie ta sama lista cech pojawiała się w każdym kraju”, powiedział dziennikarzom portalu CNN(odnośnik otworzy się w nowym oknie) Todd Pezzuti, profesor nadzwyczajny marketingu na chilijskim Universidad Adolfo Ibáñez. „Niezależnie od tego, czy mówimy o Chinach, Korei, Chile czy USA, respondenci lubią ludzi, którzy przekraczają granice i wywołują zmiany. Można powiedzieć, że fajność to coś więcej niż tylko etykietka”. Czy możemy zdobyć cechy, które sprawią, że będziemy fajni? „Rodzimy się z tymi cechami”, rozwiewa wątpliwości Pezzuti. „Pięć z nich to cechy osobowości, które są zwykle dość stabilne”.
Po co badać czynniki wpływające na fajność?
Jonah Berger, profesor nadzwyczajny marketingu na Wharton School of Business działającej przy Uniwersytecie w Pensylwanii, ma pozytywne zdanie na temat badań poświęconych temu, co dokładnie sprawia, że ludzie są fajni. „Choć ludzie od dawna zastanawiali się i snuli teorie na temat tego, co sprawia, że dana osoba jest uważana za fajną, nie było wielu badań empirycznych dotyczących tego zagadnienia. Dlatego cieszę się, że powstał zespół badający tę kwestię. [...] Biorąc pod uwagę to, jak wiele osób chce być fajnymi i jak wiele pieniędzy wydają na ten cel, z pewnością warto to zbadać”. Jon Freeman, profesor psychologii na Uniwersytecie w Columbii, oczekuje pogłębienia przyszłych badań dotyczących tego tematu. „W prawdziwym życiu fajność może być cechą pozytywną, ale może też mieć negatywne konotacje w pewnych kontekstach społecznych. Z punktu widzenia przyszłych badań istotne może okazać się zbadanie różnic między pozytywną i negatywną fajnością, a podejście zastosowane w tym badaniu stanowi świetną podstawę”. Badacz dodał także, że „pojęcie fajności jest głęboko zakorzenione w naszym słownictwie społecznym, ponieważ stanowi swoisty skrót bardziej złożonych obserwacji. Sygnalizuje bowiem status, przynależność i tożsamość w sposób, który jest zarówno szybki, jak i głęboko stereotypowy. Z naukowego punktu widzenia badanie fajności jest istotne dlatego, że pozwala na odkrycie jak szybkie, schematyczne wyciąganie wniosków dotyczących cech osobistych wpływa na zachowanie i dynamikę społeczną, zwłaszcza w dobie mediów społecznościowych i kultury influencerów”. Wyniki przeprowadzonych badań wskazały również, że bycie fajnym to nie to samo co bycie dobrym, choć niektóre cechy charakteru są zbieżne. „Postrzeganie danej osoby jako fajnej wymaga widzenia jej jako osoby sympatycznej lub godnej podziwu, co zbliża je do osób dobrych”, wyjaśnia Caleb Warren, jeden z głównych badaczy i profesor marketingu na Uniwersytecie w Arizonie, którego wypowiedź została przytoczona w informacji prasowej(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Jednak fajni ludzie często mają inne cechy, które niekoniecznie są uważane za dobre w znaczeniu moralnym, takie jak hedonizm i władza”.