Certyfikowane, bardziej zrównoważone i cyrkularne systemy przemysłowe oparte na biotechnologii
Przemysłowe systemy biotechnologiczne wykorzystują odnawialne zasoby biologiczne do wytwarzania produktów i materiałów biopochodnych. Istnieje mnóstwo systemów certyfikacji i etykiet (CSL) dotyczących zrównoważonego rozwoju, które umożliwiają identyfikowalność i przejrzystość wpływu na zrównoważony rozwój w łańcuchach wartości i handlu, w UE i na całym świecie. Biorąc pod uwagę szybkie rozprzestrzenianie się tych systemów, istotne znaczenie mają metody oceny ich wydajności. W ramach finansowanego ze środków UE projektu SUSTCERT4BIOBASED(odnośnik otworzy się w nowym oknie) opracowano metodologię oceny skuteczności, stabilności i kompleksowości istniejących CSL dotyczących zrównoważonego rozwoju dla przemysłowych systemów biotechnologicznych. To część narzędzia monitorującego BIOBASEDCERT (BMT, ang. BIOBASEDCERT Monitoring Tool), które jest opracowywane wspólnie w ramach trzech projektów realizowanych finansowanych z programu Horyzont Europa: SUSTCERT4BIOBASED, STAR4BBS oraz HARMONITOR.
Zaspokojenie wymogów zrównoważonego rozwoju i obiegu zamkniętego
BMT ocenia wymagania na trzech poziomach: system (administracja, przejrzystość i solidność operacyjna), merytoryka (zrównoważony rozwój i obieg zamknięty) oraz wynik (wpływ wdrożenia). Zespół projektu SUSTCERT4BIOBASED kierował rozwojem poziomu merytoryki BMT. „Projekt SUSTCERT4BIOBASED w równym stopniu skupiał się na trzech filarach zrównoważonego rozwoju: środowiskowym, społecznym i ekonomicznym oraz uwzględniał aspekty obiegu zamkniętego, takie jak efektywność wykorzystania zasobów i możliwość recyklingu jako czwartą kategorię. Poziom merytoryki BMT zapewnia ocenę poszczególnych CSL w oparciu o ułamek mających zastosowanie wymagań (w zależności od zakresu CSL) objętych tymi czterema kategoriami” —wyjaśnia koordynatorka projektu, Iris Vural Gursel z Instytutu Wageningen Research(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Narzędzie BMT przetestowano na dziewięciu wybranych międzynarodowych i unijnych systemach i etykietach. W ramach projektu nie porównywano CSL, ale raczej oceniano je indywidualnie, aby zidentyfikować możliwości zwiększenia poprawy wydajności systemów dla poszczególnych właścicieli CSL, zachęcając ich do tego.
Spostrzeżenia i zalecenia oparte na wynikach oceny
Oceny wykazały, że CSL zasadniczo uwzględniają wymogi pod względem społecznym i środowiskowym, przy czym mniejszy nacisk położono na kwestie dotyczące opłacalności i obiegu zamkniętego. Sugerowane ulepszenia pod względem społecznym obejmują wyraźne wymogi dotyczące uczciwych praktyk kontraktowych, świadczeń socjalnych i urlopów macierzyńskich. Uwzględnienie bardziej konkretnych wymogów dotyczących raportowania emisji gazów cieplarnianych, monitorowania jakości powietrza, efektywności energetycznej oraz wykorzystania energii odnawialnej stanowiłyby przydatny dodatek do kategorii ocen środowiskowych. Bardziej szczegółowe wymagania dotyczące biznesplanów, prowadzenia dokumentacji nieuczciwych praktyk i zarządzania ryzykiem gospodarczym mogłyby poprawić uwzględnianie kwestii gospodarczych w CSL. Zalecane są również wymagania pod względem obiegu zamkniętego wykraczające poza gospodarowanie odpadami, na przykład ponowne wykorzystanie lub recykling odpadów resztkowych i zasobooszczędność. Ponadto CSL dla produktów biopochodnych mogą obejmować wymagania dotyczące projektowania pod kątem możliwości recyklingu i strategii wydłużania cyklu życia produktu.
Analiza kosztów i korzyści wykorzystująca „rachunek kosztów rzeczywistych”
Przyjęcie CSL jest dobrowolne, dlatego kluczowa jest analiza kosztów i korzyści. Wewnętrzne koszty certyfikacji obejmują koszty zgodności, czyli na przykład szkoleń i audytów, a wewnętrzne korzyści obejmują ceny premium oraz lepszą pozycję rynkową. Jak wyjaśnia Vural Gursel: „W projekcie SUSTCERT4BIOBASED wykorzystano «rachunek kosztów rzeczywistych», aby uwzględnić również efekty zewnętrzne — koszty i korzyści środowiskowe i społeczne, które nie mają odzwierciedlenia w cenach transakcyjnych i zazwyczaj nie są brane pod uwagę w analizie kosztów i korzyści”. Analiza kosztów i korzyści przyjęcia CSL w łańcuchach wartości trzciny cukrowej, bawełny i drzewnych produktów biopochodnych wykazała, że korzyści wewnętrzne zazwyczaj przewyższają koszty wewnętrzne. Analizę efektów zewnętrznych utrudniał niedostatek danych, zarówno ze względu na niechęć organizacji do ich udostępniania, jak i brak dobrowolnych pomiarów. Vural Gursel podkreśla, że „potrzebne są dalsze badania, które będą wymagały znormalizowanych wymogów sprawozdawczych dotyczących kluczowych środowiskowych i społecznych efektów zewnętrznych w ramach systemów certyfikacji dla łańcuchów wartości produktów biopochodnych”.
Wspólne wysiłki na rzecz CSL
Wyniki zostały wykorzystane do przedstawienia zaleceń dla czterech kluczowych grup docelowych: decydentów politycznych, właścicieli CSL, podmiotów przemysłowych i regionalnych podmiotów biogospodarki. Ponieważ wszyscy są zgodni co do obecnego stanu i przyszłego kierunku systemów certyfikacji, droga Europy do ekologicznego przejścia na zrównoważoną biogospodarkę o obiegu zamkniętym właśnie stała się krótsza.
