Co by się stało, gdyby stopniał cały arktyczny lód?
W kinowym hicie z 2004 r. pt. „Pojutrze” topniejące polarne pokrywy lodowe gwałtownie zatrzymują globalny system prądów oceanicznych znany jako Atlantycka Południkowa Cyrkulacja Wymienna (AMOC), pogrążając znaczną część planety w nowej epoce lodowcowej. Chociaż wydarzenia przedstawione w filmie są mało prawdopodobne w skali czasowej, którą obejmuje, naukowcy od dziesięcioleci są zaniepokojeni potencjalnym spowolnieniem AMOC. Przemieszczając się na północ, ciepła woda uwalnia ciepło do atmosfery – co pomaga utrzymać stosunkowo łagodny klimat w Europie – a następnie ochładza się, staje się bardziej gęsta i opada w głębiny oceanu. Woda słodka pochodząca z topniejących pokryw lodowych ma mniejszą gęstość niż woda słona, więc przy odpowiedniej ilości dodanej do oceanu, system może spowolnić. Jeśli tak się stanie, w Europie może rzeczywiście dojść do znacznego ochłodzenia klimatu. „Wiele modeli klimatycznych pokazuje, że AMOC będzie słabnąć”, mówi Semper. Wyjaśnia przy tym, że te globalne modele klimatyczne mają trudności z reprezentacją procesów o mniejszej skali, takich jak tworzenie się gęstej wody. Tymczasem ich uwzględnienie może zmniejszyć prognozowane w modelach osłabienie AMOC. „Być może nie reprezentują tego, co nazywamy promykiem nadziei”, mówi Semper. W ramach finansowanego przez UE projektu SUPERFLOW Semper zbadała, w jaki sposób zmienia się przemiana ciepłej wody w zimną w Morzach Nordyckich. Jej badanie(odnośnik otworzy się w nowym oknie) wykazało, że wraz z cofaniem się krawędzi lodu morskiego na wschód od Grenlandii miejsce tworzenia się gęstej wody przesunęło się dalej na zachód względem sytuacji sprzed czterdziestu lat. „Cofanie się lodu morskiego nie oznacza spowolnienia tworzenia się gęstej wody”, tłumaczy badaczka. „Po prostu zmianie ulega miejsce”. Z kolei w nowszym badaniu(odnośnik otworzy się w nowym oknie) Semper i jej współpracownicy odkryli, że w miarę jak niektóre obszary Oceanu Arktycznego stają się wolne od lodu, bariera między oceanem a atmosferą zostaje usunięta, co wystawia większy obszar oceanu na działanie zimnej atmosfery. Wody powierzchniowe w tych regionach Arktyki są wystawione na działanie powietrza polarnego, które chłodzi je na tyle, że ulegają obniżeniu. Zespół sądzi, że może to być jeden z powodów, dla których AMOC pozostaje względnie stabilna przez ostatnie kilka dekad, nawet mimo topnienia polarnych pokryw lodowych. Problem polega na tym, że krawędź lodu morskiego jest potrzebna do powstania wiatrów chłodzących wodę, a więc zegar wciąż tyka. „Przypuszczam, że w pewnym momencie globalne ocieplenie po prostu wygra”, dodaje Semper. „Jeśli w ogóle nie będzie lodu morskiego, sytuacja może być trudna”. Naukowcy kontynuują badania nad AMOC w ramach finansowanego przez UE projektu ROVER. „Staramy się dowiedzieć więcej o odporności systemu”, mówi Semper. Więcej informacji o badaniach Stefanie Semper: Zmiana miejsca powstawania gęstej wody w wyniku topnienia lodu na Grenlandii