Zapewnianie zgodności danych z monitorowania gleby w Afryce z zasadami FAIR
Jak wynika z raportu Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa Status of the World's Soil Resources(odnośnik otworzy się w nowym oknie), działalność człowieka powoduje znaczną degradację gleby w Afryce Subsaharyjskiej, a to przyczynia się do alarmującego spadku wydajności rolnictwa. Degradacja gleby ogranicza również możliwość stosowania zrównoważonej intensyfikacji rolnictwa, która jest niezwykle potrzebna. Główną przeszkodę w rozwiązaniu tych problemów stanowi brak wiedzy i informacji. Dostępne dane dotyczące gleby są nieaktualne i w dużej mierze nieporównywalne ze względu na nieustandaryzowane metody gromadzenia i analizy danych. Co więcej, nie są one łatwo dostępne. Finansowany ze środków UE projekt Soils4Africa(odnośnik otworzy się w nowym oknie), będący efektem współpracy Unii Europejskiej i Unii Afrykańskiej, podjął się tych wyzwań, tworząc otwarty system informacji o glebie (SIS)(odnośnik otworzy się w nowym oknie), który stanowi kompleksowe centrum danych, protokołów, podręczników i narzędzi. Obszerne i intensywne szkolenia oraz budowanie potencjału w ramach projektu przyczynią się do dalszego doskonalenia procesu gromadzenia i analizowania danych, trwałości systemu SIS oraz jego długoterminowego wpływu.
Mapa gruntów rolnych, wytyczne dotyczące pobierania próbek gleby i bogactwo danych
„W ramach projektu Soils4Africa stworzono mapę terenów rolnych w Afryce na podstawie zdjęć satelitarnych. Korzystając z tego oraz z naszego solidnego protokołu pobierania próbek gleby, narzędzia do zarządzania danymi z badań geodezyjnych i standardowych procedur operacyjnych badań terenowych i laboratoryjnych, zebraliśmy i przeanalizowaliśmy próbki gleby z terenów rolniczych w 33 krajach Afryki” — wyjaśnia koordynatorka projektu Mary Steverink-Mosugu z Międzynarodowego Centrum Referencyjnego i Informacyjnego o Glebie Stichting(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (ISRIC — Światowa Informacja o Glebie). Opracowany system SIS został uzupełniony wygenerowanymi danymi, w tym unikalnym zestawem danych na temat rozpowszechnienia pozostałości pestycydów i metali ciężkich w Afryce. System SIS ponadto udostępnia linki do innych afrykańskich zbiorów danych i platform.
Szkolenia i budowanie potencjału
Projekt istotnie wpłynął na kapitał ludzki poprzez poszerzenie wiedzy i doświadczenia w zakresie monitorowania i oceny gleby za pośrednictwem obszernego i dobrze przeprowadzonego programu szkoleniowego. W systemie SIS przechowywane są protokoły projektu, instrukcje techniczne, wytyczne i narzędzia służące do monitorowania i oceny gleby na całym kontynencie. Podręczniki i samouczki dotyczące przepływu pracy wyjaśniają między innymi, jak tworzyć cyfrowe mapy gleb i przeprowadzać modelowanie spektralne z wykorzystaniem danych Soils4Africa. „Ponadto powstała sieć geodetów i partnerów krajowych, z których część uczestniczy w dalszej współpracy w zakresie rozwoju SIS na kontynencie oraz jest częścią zarządzanej przez ISRIC społeczności praktyków” — dodaje Steverink-Mosugu.
Wspieranie obecnych i przyszłych badań oraz rozwoju polityki
„Soils4Africa wyznacza standardy w zakresie rozwoju systemów SIS i interoperacyjnej wymiany danych o glebie w Afryce. SIS będzie stanowić podstawę projektu Africa Union Soil Observatory, który ma wspierać przyszłe monitorowanie gleby na poziomie kontynentu” — zauważa Steverink-Mosugu. Publiczne udostępnienie danych zaplanowano na 31 maja 2026 r. zgodnie z zasadami FAIR (umożliwiającymi znalezienie, dostępność, interoperacyjność i ponowne wykorzystanie). Dane te będą nieocenione w identyfikowaniu luk, co pozwoli na lepsze ukierunkowanie monitorowania na szczeblu krajowym. Umożliwi również lepsze prognozowanie warunków glebowych na poziomie globalnym i przyczyni się do ogólnoświatowych działań oceniających w innych dziedzinach, takich jak zmiana klimatu i bezpieczeństwo wodne. Wreszcie projekt stanowi doskonały punkt wyjścia do opracowania strategii komunikacyjnych i rzeczniczych na rzecz zaangażowania interesariuszy w celu wsparcia celów Plan działania na rzecz nawozów i zdrowia gleby w Afryce(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Poprzez poprawę jakości i dostępności danych o glebie Afryki, projekt Soils4Africa oraz będący jego rezultatem system SIS będą wspierać rolników, przedsiębiorstwa rolne, naukowców i decydentów w ich działaniach na rzecz zrównoważonej intensyfikacji rolnictwa oraz większego bezpieczeństwa żywnościowego na kontynencie.
