Partycypacyjna ocena technologii
Wielu ludzi uważa, że rozwój nauki może doprowadzić do powstania potencjalnie szkodliwych technologii oraz że takie postępy są niewystarczająco konsultowane z opinią publiczną. W ostatnich dwóch dziesięcioleciach w wielu krajach wprowadzono partycypacyjną ocenę technologii (PTA), która polega na demokratycznym podejmowaniu decyzji na temat nowych rozwiązań technologicznych. W ramach finansowanego przez UE projektu CIT-PART (Impact of citizen participation on decision-making in a knowledge intensive policy field) badano metodę PTA oraz metodę oceny technologii przez ekspertów (TA). Zakres projektu obejmował osiem krajów europejskich oraz Komisję Europejską, a także Kanadę i OECD. Sprawdzono, w jakim stopniu wykorzystywane są metody PTA i TA, zbadano ich wpływ na proces tworzenia polityki i możliwość zwiększenia udziału obywateli w podejmowaniu decyzji poprzez zastosowanie PTA. Przedmiotem badań była ksenotransplantacja będąca reprezentatywnym przykładem złożonej mieszanki zagrożeń, korzyści i wyzwań etycznych związanych z wieloma nowymi technologiami. Ksenotransplantacja polega na przeszczepianiu ludziom narządów, tkanek lub komórek zwierzęcych. Badanie składało się z trzech etapów. Faza pierwsza obejmowała analizę teorii demokracji w celu zilustrowania udziału obywateli, a także przegląd i klasyfikację polityk i procedur dotyczących ksenotransplantacji. Pozostałe dwa etapy polegały na przeprowadzeniu studiów przypadków z wybranych krajów i organizacji, a następnie wykonaniu analizy porównawczej. W pierwszych latach XXI wieku w całej Europie obowiązywały różne przepisy dotyczące ksenotransplantacji. Naukowcy stwierdzili, że metoda oceny TA dominowała na etapie konsultacji przy tworzeniu polityki związanej z ksenotransplantacją, a tylko niewielka liczba krajów zdecydowała się na udział obywateli poprzez PTA. W kilku przypadkach naukowcy rozpoczęli działania związane z PTA, chociaż zaangażowanie publiczne nie miało wpływu na politykę ksenotransplantacji. W większości przypadków głównymi uczestnikami procesu tworzenia polityki byli eksperci i urzędnicy. W większości krajów politycy nie odgrywali istotnej roli w tym procesie. Pomimo wielokrotnych wzmianek o znaczeniu kwestii etycznych, w większości przypadków rola etyków również była mało istotna. Agencje zajmujące się dobrostanem zwierząt napotykały szczególne trudności z udziałem w debatach. W niektórych przypadkach udział społeczeństwa był prawie zerowy. Jedynym elementem było upublicznienie informacji. Z drugiej strony, środowiska naukowe i przemysłowe miały bardzo duży wkład w kształtowanie polityki. Debaty dotyczyły głównie problemu niewystarczającej ilości narządów do przeszczepów oraz konkurencyjności między krajami, a mniej uwagi poświęcono kwestiom etycznym i problemowi dobrostanu zwierząt. Wyniki badań mogą pomóc w dostarczaniu informacji i reformowaniu metod udziału społeczeństwa w nauce i technologii.
Słowa kluczowe
Partycypacyjna ocena technologii, CIT-PART, udział obywateli, kształtowanie polityki, ksenotransplantacja
