Znaczenie zanieczyszczenia środowiska dla ludzkiego zdrowia
Finansowany przez UE projekt ENVIROGENOMARKERS ("Genomics biomarkers of environmental health") obejmował zastosowanie po raz pierwszy na dużą skalę technologii analizy wielopoziomowej ("omicznej") próbek biologicznych z istniejących kohort populacyjnych i chorobowych w celu identyfikacji nowych biomarkerów podwyższonego ryzyka chorób i narażenia na szkodliwe czynniki środowiskowe. Próbki biologiczne obejmowały krew, mocz i krew pępowinową z trzech kohort: badania chorób i stanu zdrowia mieszkańców północnej Szwecji, prowadzonego we Włoszech badania EPIC i badania matki i dziecka Rhea. Próbki te pobrano wiele lat temu od osób, które były w tamtym czasie zdrowe (w przypadku ostatniego badania były pobierane podczas ciąży i przy porodzie) i których stan zdrowia był następnie kontrolowany. Do badania włączono również dane na temat diety, trybu życia, narażenia na zanieczyszczenia powietrza i inne czynniki środowiskowe. Naukowcy z projektu ENVIROGENOMARKERS analizowali te próbki z użyciem technologii mikromacierzy do profilowania ekspresji pełnego genomu i epigenetycznego, ultrasprawnej chromatografii cieczowej i spektrometrii mas (UPLC-MS/MS) do profilowania metabolizmu i złożonych testów ELISA do badań proteomicznych, jak również zaawansowanych narzędzi bioinformatycznych i biologii systemowej. Ponadto mierzono w tych samych próbkach biologicznych poziom silnych zanieczyszczeń organicznych (takich jak polichlorowane bifenyle (PCB), heksachlorobenzen (HCB) i polibromowane difenyloetery), kadmu i ftalanów. Uzyskane dane "omiczne" zostały poddane ocenie statystycznej, aby zidentyfikować biomarkery podwyższonego ryzyka chorób, nieobecne u osób, które pozostały zdrowe, lecz stwierdzanych u osób, u których rozwinęły się różne choroby. Dane te zostały również zanalizowane w poszukiwaniu biomarkerów narażenia, a więc takich, których obecność jest skorelowana ze zmierzonym poziomem wyżej wymienionych substancji chemicznych w środowisku. Podczas tej oceny wykryto dużo wskaźników transkrypcyjnych i cech epigenetycznych oraz niewielką liczbę czynników białkowych, które były wiązane z podwyższonym ryzykiem rozwoju chłoniaka, w tym przewlekłej białaczki limfocytowej z komórek B (BCLL). Zidentyfikowano też wiele wskaźników narażenia na PCB i HCB, z których niektóre przypadają na szlaki związane z nowotworzeniem. Ich istotność w powstawaniu białaczek wymaga jeszcze dalszych badań. Analiza próbek od ciężarnych kobiet i noworodków wykazała istotny statystycznie związek pomiędzy poziomem niektórych metabolitów a rozwojem układu nerwowego. Ponadto ocena profili metabolicznych uzyskanych z surowicy ciężarnych matek pozwoliła wyizolować wskaźniki prognostyczne przedterminowego porodu, ograniczenia masy płodu i wieku ciążowego, jak również biernego lub czynnego palenia tytoniu przez matkę podczas ciąży. Wyniki projektu zostały zaprezentowane na stronie internetowej projektu(odnośnik otworzy się w nowym oknie) , w biuletynach informacyjnych i kilku publikacjach naukowych oraz podczas wykładów, konferencji i warsztatów. Wyniki projektu ENVIROGENOMARKERS przetarły drogę do odkrycia nowych biomarkerów pozwalających połączyć narażenie na szkodliwe czynniki środowiska z zapadaniem na różne choroby na podstawie wcześniej utworzonych i przechowywanych przez dziesięciolecia banków próbek biologicznych.
