Badanie substancji chemicznych bez udziału zwierząt
Ustalanie zagrożeń związanych z substancjami chemicznymi oraz ocena ich potencjału w zakresie toksyczności ma kluczowe znaczenie dla ochrony ludzkiego zdrowia. Proces ten opiera się zazwyczaj na serii badań toksyczności przeprowadzanych z udziałem zwierząt doświadczalnych. Jednak rozwój gospodarczy i naukowy oraz poszanowanie zasad etyki skłoniły środowisko naukowe do poszukiwania metod alternatywnych wobec eksperymentów na zwierzętach. Kluczową rolę w tej kwestii odegrało ustawodawstwo europejskie, które w związku z uchwalonym w 2009 roku zakazem testowania składników kosmetycznych na zwierzętach wymaga stosowania alternatywnych rozwiązań. W finansowaną ze środków UE inicjatywę o nazwie SEURAT-1, która objęła swym zasięgiem sześć projektów badawczych, zaangażowało się ponad 70 europejskich uniwersytetów, publicznych instytutów badawczych i prywatnych przedsiębiorstw. Jej głównym celem było opracowanie długoterminowej strategii badań, która zakłada stosowanie innowacyjnych metod bez doświadczeń na zwierzętach, umożliwiając tym samym ocenę toksyczności dla człowieka w oparciu o szlaki dystrybucji. Projekt COACH (Coordination of projects on new approaches to replace current repeated dose systemic toxicity testing of cosmetics and chemicals) pełnił funkcję głównego sekretariatu naukowego inicjatywy SEURAT-1. Jego uczestnicy odpowiadali za organizację współpracy i prowadzonych działań, a sam projekt stał się głównym punktem obsługi dla wszystkich podmiotów zainteresowanych, w tym organizacji finansujących. Ułatwił on również wymianę informacji i monitorował postępy w zakresie realizacji celów SEURAT-1. Co więcej, w ramach projektu COACH upowszechniono osiągnięcia inicjatywy SEURAT-1, a grupom reprezentującym zainteresowane strony (włączając w to podmioty przemysłowe, ośrodki akademickie oraz osoby odpowiedzialne za kreowanie polityki badawczej) zaproponowano przyszłe kierunki rozwoju strategicznych badań. Aby zrealizować założone cele, uczestnicy projektu organizowali coroczne warsztaty, publikowali raporty roczne oraz udzielali mediom informacji o znaczeniu nowych metod badania toksyczności bez testów na zwierzętach. Na szczeblu klastra SEURAT-1 (zawierającego sześć projektów badawczych objętych działaniami koordynacyjnymi i wspierającymi w ramach projektu COACH) opracowano nowe narzędzia i techniki toksykologii prognostycznej o istotnym znaczeniu dla regulacyjnego procesu decyzyjnego. Bogate portfolio najnowocześniejszych narzędzi obliczeniowych oraz rozwiązań in vitro stanowi fundament, który ma wzmocnić rolę badań bez udziału zwierząt w ramach procedury oceny bezpieczeństwa. Założenia te realizowane są w obrębie prowadzonego na szeroką skalę projektu EU-ToxRisk, który finansowany jest z programu Komisji Europejskiej o nazwie Horyzont 2020. Projekt ten idzie w ślady inicjatywy SEURAT-1, a w bardziej ogólnym ujęciu wpisuje się w europejskie wysiłki badawcze na rzecz metod alternatywnych. Ponadto ramy inicjatywy SEURAT-1 dostarczyły planów dotyczących wdrażania strategii w innych dziedzinach z zakresu chemii, toksykologii i prawa.
Słowa kluczowe
Kosmetyk, badania toksyczności, testy na zwierzętach, SEURAT-1, COACH
