Środowiskowe zagrożenia wynikające ze stosowania leków przeciwnowotworowych
Leki cytostatyczne (klasa środków farmaceutycznych powszechnie stosowanych w leczeniu raka) są bardzo skuteczne, jednak okazuje się, że mogą mieć szkodliwy wpływ na środowisko. Zadaniem tych leków jest hamowanie wzrostu i podziału komórkowego, dlatego po przedostaniu się do środowiska mogą oddziaływać na ekosystem, negatywnie wpływając na płodność i zwiększając występowanie wad genetycznych. Uczeni, wspierani ze środków UE, przyjrzeli się oddziaływaniu leków cytostatycznych na organizmy słodkowodne oraz na linie komórkowe in vitro w ramach projektu CYTOTHREAT (Fate and effects of cytostatic pharmaceuticals in the environment and the identification of biomarkers for and improved risk assessment on environmental exposure). Zbadali, w jaki sposób cztery związki cytostatyczne (5-fluorouracyl, imatinib, etopozyd i cisplatyna) wpływały na genetykę i reprodukcję rozmaitych organizmów słodkowodnych. Zespół opracował metodę zautomatyzowanej detekcji związków cytostatycznych umożliwiającą wykrycie w wodzie 43 różnych farmaceutyków cytostatycznych (i ich pochodnych), z których 13 było nieznanych. Badacze przeprowadzili badania ekotoksykologiczne ostrych i przewlekłych skutków oddziaływania czterech środków cytostatycznych na algi, bakterie, skorupiaki i danio pręgowanego. Grupą, która najsilniej odczuła działanie środków cytostatycznych, były skorupiaki, u których zaobserwowano zahamowanie wzrostu i uszkodzenia DNA już przy niskich stężeniach. Algi i bakterie miały niższą wrażliwość, podczas gdy danio pręgowany okazał się najmniej podatny na działanie tych środków. Badacze odkryli także, że połączone oddziaływanie leków przeciwnowotworowych nie różniło się od działania poszczególnych leków. Zespół projektu przyjrzał się również toksyczności różnych związków w komórkach ludzkich i danio pręgowanego w warunkach laboratoryjnych, aby przeprowadzić modelowanie długofalowych negatywnych skutków tych leków. Jako wiarygodny system modelowy wybrano komórki danio pręgowanego, aby zbadać ostre, jednak nie długofalowe skutki cytotoksyczne. Zespół CYTOTHREAT wypełnia ważną lukę w wiedzy dotyczącej skutków działania leków cytostatycznych na organizmy wodne i na ludzi. Określenie stężenia i rozmieszczenia tych groźnych związków w zasobach wodnych będzie mieć duży wpływ na programy zarządzania jakością wody. Oczekuje się, że wyniki projektu znacznie przyczynią się do ochrony ludności przed toksycznymi farmaceutykami i ich produktami ubocznymi.
Słowa kluczowe
Leki przeciwnowotworowe, ścieki, reprodukcja, organizmy słodkowodne, cytostatyczny, wady genetyczne
