Historie sukcesu RTD - Odkrywanie przeszłości dzięki technologiom przyszłości
Spójne, odpowiedzialne podejście do zarządzania dziedzictwem kulturowym zaprojektowano pod kątem ochrony antycznych lokalizacji oraz skrywanych przez nie skarbów historycznych. Powyższe podejście może równocześnie spowodować swego rodzaju pasywną ochronę, w wyniku której stanowiska archeologiczne będą jedynie częściowo odkopywane, czego skutkiem będzie niekompletny obraz historii danego miejsca, zwłaszcza w zakresie jego złożoności i powierzchni. W ciągu ostatnich dwóch dekad opracowano szereg nieinwazyjnych metod sondowania gruntu, co pozwoliło zbadać tysiące stanowisk na całym świecie, przeanalizować i zinterpretować pozyskane dane, a następnie dokonać ich wizualizacji bez uszkadzania samych artefaktów historycznych. W projekcie RADIO-PAST, sfinansowanym w ramach unijnego program Działanie Marie Curie, uczestniczyło czterech partnerów akademickich oraz dwóch partnerów przemysłowych, których celem było stworzenie nieinwazyjnych metod archeologicznych nowej generacji. "Udało nam się w nowatorski sposób połączyć istniejące technologie, co pozwoliło usprawnić procedury obserwowania, wykrywania oraz mapowania obejmujące analizę z powietrza oraz technologię badań na odległość", twierdzi profesor Cristina Corsi, koordynator projektu. "Fotografie lotnicze oraz kartografia na podstawie danych zgromadzonych przez zdalnie sterowane latawce i drony umożliwiają stosunkowo niedrogie tworzenie precyzyjnych, trójwymiarowych map oraz interpretowanie ich, co zwiększa tempo i dokładność prac terenowych". Powyższe techniki pomagają naukowcom lepiej zrozumieć specyfikę złożonych stanowisk archeologicznych, takich jak zasypane obecnie, dawne osady rzymskie, w których specjalizują się archeolodzy uczestniczący w projekcie RADIO-PAST. W całej Europie oraz poza jej obszarem odkryto setki dawnych osad rzymskich, z których część kryje pod ziemią dobrze zachowane artefakty archeologiczne. Osady te stanowiły dla uczestników inicjatywy RADIO-PAST idealną okazję do wykorzystania opracowanych przez siebie, nieniszczących technik badawczych oraz nieinwazyjnych metod archeologicznych. Połączenie technik obejmujących zdalne obserwacje lotnicze, badania terenowe oraz badania artefaktów, naziemne badania geofizyczne, topograficzne oraz geomorfologiczne, próby terenowe oraz rekonstrukcję wirtualną pozwala zgromadzić dużą ilość danych i zdjęć dotyczących artefaktów zlokalizowanych pod powierzchnią Ziemi. Celem prac projektowych było stworzenie nowych narzędzi, pozwalających interpretować i wizualizować wyniki bez konieczności dokonywania wykopów. "Dzięki zintegrowaniu powyższych podejść uzyskujemy mapy tego, co znajduje się pod ziemią, pomagające nie tylko lepiej zrozumieć ogólny układ przestrzenny danego stanowiska archeologicznego, ale także odpowiednio planować wykopy, które można postrzegać jako ostateczny dowód - porównanie zarejestrowanych danych z faktycznymi znaleziskami. Powyższe podejście umożliwia głównie pozyskiwanie danych na temat chronologii oraz stratygrafii (nauki na temat warstw skalnych)", tłumaczy prof. Corsi. Otwarte laboratoria Celem projektu RADIO-PAST było nie tylko opracowanie technik umożliwiających "radiografię" artefaktów historycznych ukrytych pod ziemią, ale także połączenie zasobów i umiejętności posiadanych przez poszczególnych partnerów inicjatywy, w celu zbadania praktycznie wszystkich aspektów archeologii nieinwazyjnej. Uczestnicy inicjatywy RADIO-PAST opracowali nowe techniki, a następnie przetestowali je w obrębie kilku stanowisk archeologicznych, takich jak rzymska osada Ammaia, zlokalizowana na północy portugalskiego regionu Alentejo. Dzięki zastosowaniu nowych technik "wiemy już ile ulic znajdowało się w tym mieście, a także, że ulice te tworzyły idealnie regularną sieć", zauważa prof. Corsi. Uczestnicy projektu odkryli ponadto, że w centrum miasta Ammaia znajdował się duży, dostępny dla wszystkich mieszkańców plac, na którym prawdopodobnie odbywał się handel, a także dyskusje na tematy finansowe i polityczne. Na obszarze stanowisk takich jak Ammaia, zwanych otwartymi laboratoriami badawczo-eksperymentalnymi, możliwe jest przeprowadzenie wszystkich analiz i czynności technicznych. "Wyniki testów przeprowadzonych na obszarze otwartych laboratoriów umożliwiły opracowanie szeregu standardów w zakresie badania dużych i złożonych stanowisk. Standardy te powinny w niedalekiej przyszłości ułatwić archeologom odpowiednie dobieranie technik i strategii badawczych do konkretnej sytuacji", twierdzi prof. Corsi. Z myślą o upowszechnianiu tych nowych technik i narzędzi uczestnicy konsorcjum RADIO-PAST zorganizowali wymiany naukowe pomiędzy instytucjami partnerskimi, a także przeprowadzili rekrutację nowych badaczy, w celu dalszego przekazywania wiedzy oraz opracowania nowych planów badawczych. - Pełna nazwa projektu: Radiography of the Past: Integrated non-destructive approaches to understand and valorise complex archaeological sites. - Akronim projektu: RADIO-PAST - strona internetowa projektu RADIO-PAST - Numer referencyjny projektu: 230679 - Nazwa/kraj pochodzenia koordynatora projektu: Prof. Cristina Corsi, Główny Naukowiec, Interdyscyplinarne Centrum Historii, Kultur i Społeczeństw, Uniwersytet w Evorze (Portugalia) - Całkowity budżet projektu: 760 440 EURO - Wsparcie KE: 760 440 EURO - Data rozpoczęcia/zakończenia projektu: Od kwietnia 2009 do marca 2013 - Pozostałe kraje partnerskie: Belgia, Słowenia, Austria, Wielka Brytania, Holandia, Niemcy