Biomarkery padaczki
Padaczka to choroba neurologiczna, która dotyka niemal 50 milionów ludzi na całym świecie. Powoduje ona zwiększającą się chorobowość i ryzyko przedwczesnego zgonu. Na rynku dostępnych jest ponad 20 leków przeciwpadaczkowych, które z powodzeniem kontrolują napady u większości pacjentów, poprawiając jakość ich życia i ułatwiając reintegrację społeczną. Jednak w przypadku blisko 30% pacjentów leki przeciwpadaczkowe są nieskuteczne, istnieje więc zapotrzebowanie na nowe metody leczenia. Idealne interwencje powinny nie tylko kontrolować napady, ale również modyfikować przebieg choroby. W finansowanym ze środków UE projekcie EPIPGX (Epilepsy pharmacogenomics: Delivering biomarkers for clinical use) przeprowadzono analizy całego genomu w poszukiwaniu genomicznych biomarkerów padaczki. Przewidywanie odpowiedzi na leczenie przełoży się na bardziej odpowiednie stosowanie dostępnych leków przeciwpadaczkowych oraz identyfikację nowych celów terapeutycznych. Partnerzy skupili się na wpływie najbardziej popularnych w UE leków przeciwpadaczkowych oraz leków generujących największe koszty dla systemu opieki zdrowotnej. Badacze stworzyli internetowy formularz do rejestrowania przypadków, dostępny dla wszystkich uczestników projektu EPIPGX, który stanowił wspólną platformę do dzielenia się doniesieniami i omawiania problemów technicznych. Powstała w rezultacie ogromna baza danych o ponad 12 000 przypadków klinicznych padaczki i ponad 32 000 odrębnych fenotypach odpowiedzi na leczenie. Wzór elektronicznej karty przypadku został wdrożony też w innych projektach, co świadczy o jego użyteczności. Badania asocjacyjne całego genomu, mające ustalić oporność na lek oraz reakcje niepożądane na leki przeciwpadaczkowe, są w toku. Natomiast dalsze sekwencjonowanie eksonu ma dostarczyć informacji na temat rzadkiej zmienności genetycznej, która może wpływać na leczenie przeciwpadaczkowe. Prace nad zestawami danych projektu EpiPGX trwają, jako że wszyscy uczestnicy są bardzo zaangażowani w maksymalizację wyników uzyskanych w jego trakcie. Analiza zbiorcza tych danych powinna dostarczyć wytycznych farmakogenomicznych, pozwalających uniknąć poważnych działań niepożądanych i pomóc lekarzom w doborze najlepiej tolerowanych leków przeciwpadaczkowych. Istotnym elementem będzie identyfikacja biomarkerów teratogenności, związanych ze stosowaniem walproinianu u kobiet w ciąży. Wyniki badania prezentowano podczas konferencji i warsztatów, na Tweeterze pod hashtagiem #EpiPGX, na filmie w serwisie YouTube i poprzez regularne aktualizacje strony internetowej projektu.
Słowa kluczowe
Biomarkery, padaczka, leki przeciwpadaczkowe, EPIPGX, farmakogenomika, lekooporność
