Farmakogenomika pomocna w lekoterapii
Pomimo ogromnych postępów w lekoterapii lekarzom wciąż trudno jest określić odpowiedni lek i właściwą dawkę dla każdego pacjenta. Wybrany lek powinien działać z maksymalną skutecznością na daną osobę i jej schorzenie, przynosząc jak najmniej skutków ubocznych. Za przyczynę różnic w reakcji na leki uznaje się zmienność genomu, a zależności te bada farmakogenomika. Sieć szkolenia Marie Curie (ITN) sfinansowała inicjatywę FIGHTINGDRUGFAILURE , aby szkolić młodych badaczy i klinicystów w dziedzinie farmakogenomiki. Szkolenie obejmowało współpracę międzynarodową, która miała na celu zdefiniowanie i ocenę odpowiednich informacji genetycznych, pobieranie takich informacji od pacjentów i ustalanie powiązań z wynikami klinicznymi lekoterapii. Udało się to osiągnąć poprzez wymianę materiałów dotyczących pacjentów, przeprowadzenie analiz sumarycznych oraz transfer wiedzy i umiejętności między laboratoriami. W ramach projektu badano zdrowe kobiety i prognozowano u nich ryzyko rozwoju raka piersi w następstwie długotrwałej terapii hormonalnej stosowanej dla złagodzenia objawów menopauzy. Zastosowano spersonalizowaną ocenę ryzyka nawrotu u pacjentek, którym w ramach terapii podawano tamoksyfen, będący selektywnym modulatorem receptora estrogenowego. Szczególną uwagę zwracano na pacjentki, które otrzymywały środki cytotoksyczne w celu neoadiuwantowego leczenia raka piersi spowodowanego mutacją BRCA1. Stwierdzono, że allel genu HSD17B1_G chronił kobiety przed rozwinięciem się tego raka piersi, jeśli stosowały one hormonalną terapię zastępczą przez ponad 10 lat. W przypadku leczenia tamoksyfenem zidentyfikowano polimorfizmy enzymu CYP2D6 (odpowiedzialnego za formowanie aktywnego metabolitu) jako wskaźnik prognostyczny wyników klinicznych. Ponadto zidentyfikowano kojarzone z guzami mikroRNA miR-126 i miR-10a jako niezależne prognostyki nawrotu guza. W przypadku terapii neoadiuwantowej środkami cytotoksycznymi bazowa mutacja BRCA1 była prognostykiem korzystnej reakcji. Badacze zajęli się też poprawą bezpieczeństwa farmakoterapii z użyciem powszechnych leków. Badania dotyczyły między innymi związków przeciwkonwulsyjnych, antyretrowirusowych i chemoterapeutycznych o znanych poważnych skutkach ubocznych. Ponadto przeanalizowano określone czynniki wątrobowe i patologie związane z poziomem cholesterolu, aby zidentyfikować więcej potencjalnych docelowych miejsc działania leku. Zastosowanie technik biologii systemowej ujawniło całe szlaki potencjalnych ulepszeń farmakoterapii. Podsumowując, projekt FIGHTINGDRUGFAILURE dowiódł, że polimorfizmy genetyczne mają ogromny potencjał jako biomarkery w doskonaleniu spersonalizowanych strategii leczenia. Nowo pozyskana wiedza podstawowa i specjalistyczna pozwoli 17 młodym badaczom i klinicystom prowadzić niezależne badania w przyszłości.
Słowa kluczowe
Farmakogenomika, reakcje na leki, polimorfizm, wariacje genetyczne, niepożądane reakcje na leki, wyniki kliniczne, biomarkery, tamoksyfen, medycyna spersonalizowana, rak piersi
